Për vuajtjet, frika dhe padrejtësinë nëshoqëri

Filozofit politik Shklar është shfaqur gjithnjë e më shumë në mesin e mendimtarëve bashkëkohorë vitet e fundit. Idetë e saj përdoren në mënyrë eksplicite për të thyer ngërçin e liberalizmit. Puna e saj është më urgjente se kurrë: na mëson ta shikojmë shoqërinë ndryshe.

Mr.Ali Hertica

Kriza e liberalizmit është e dukshme në përgjigjen e liberalëve ndaj populizmit në rritje, nacionalizmit, racizmit dhe fashizmit. Siç vëren politologu gjerman Jan-Werner Müller, ky reagim shpesh vjen në dy shije: vetëkënaqësi dhe keqardhje për veten. Grupi i liberalëve të vetëkënaqur pëlqen të tregojë pakënaqësinë e masave si një shpjegim për ngritjen e politikës joliberale. “Njerëzit e zakonshëm” do të ishin të ndjeshëm ndaj tundimit autoritar, sepse shumica e njerëzve nuk do të ishin në gjendje të konsideronin kritik të së mirës së përbashkët. Ata do të nxiteshin nga një interes egoist që manipulohet shumë lehtë nga gënjeshtrat e oportunistëve politikë. Prandaj liberali i vetëkënaqur predikon arsyen, moderimin dhe mirësjelljen – “duke vepruar normalisht” – me shpresën se gjërat do të mbeten të njëjta.
Grupi tjetër i liberalëve nuk fajëson njerëzit, por veten e tyre. Liberalët do të kishin shumë pak kuptim për qytetarin e zemëruar, shumë pak sy për ndjenjën e komunitetit dhe do të ishin shumë të pandjeshëm ndaj kontradiktave midis Randstad dhe ‘Afhakt Nederland’. Këtij vetëkeqardhjeje liberale i pëlqen të kultivojë një romancë fshati të një qytetari dashamirës që përshëndet fqinjin, ndihmon fqinjin dhe paguan taksat, por megjithatë nuk ndihet më si në shtëpinë e tij në vendin e tij. Liberali i vetëdijshëm për fajin, pra, mendon se shteti kushtetues demokratik nuk do të gërryhet vetëm për sa kohë ne jemi të përgatitur t’i shtojmë pak ujë joliberal verës liberale.
Emëruesi i përbashkët është se të dy grupet janë të fiksuara në dallimet kulturore, nuk kanë konsideratë të mjaftueshme për strukturat e fuqisë ekonomike dhe de facto mbrojnë status quo-në. Ata e kuptojnë veten vetëm në termat e kritikëve të tyre: liberalizmi i vetëkënaqur si antipopulist, liberalizmi i mbushur me faj si anti-elitar. Politika e drejtuar ideologjikisht është e vështirë të gjendet në të dyja rastet.Kjo ide-varfëri e liberalizmit bashkëkohor është vërejtur mjaft shpesh, por idetë e reja gjenden më pak lehtë. Kur liberalët nuk duan më të udhëhiqen nga perspektiva e sfiduesve të tyre, ata duhet të zhvillojnë një perspektivë të tyren; ai që bën drejtësi për çështjet bashkëkohore. Kjo kërkon më shumë se një ndryshim në theks dhe disa pika shtesë në axhendë. Kërkon që liberalët të mësojnë ta shikojnë shoqërinë në një mënyrë tjetër. Për këtë mund t’i drejtohemi filozofes politike Judith Shklar (1928–1992).Shklar konsiderohet nga të brendshëm si një nga mendimtarët më të rëndësishëm politikë të shekullit të kaluar. Puna e saj mbresëlënëse ishte një shtysë për të menduarit liberal të pasluftës. Ajo mbajti lidhje të ngushta me filozofë të shquar si John Rawls, Isiah Berlin dhe Michael Walzer. Dhe vitet e saj si profesoreshë në Harvard formuan një brez të tërë akademikësh dhe politikanësh me ndikim. Megjithatë Shklar gëzon ende pak famë. Jeta e saj e çrregullt – e lindur në Riga me prejardhje hebreje, duke i shpëtuar nazizmit dhe stalinizmit duke ikur në Amerikë – e bëri Shklarin një të huaj. Dhe stili i saj i të shkruarit me këmbë në tokë dhe me nuanca, me një skepticizëm të thellë të mbivlerësimeve dhe teorive madhështore, nuk e ka bërë kurrë aq të famshme sa disa nga bashkëmoshatarët e saj. Por emri i Shklarit është shfaqur vitet e fundit me disa mendimtarë politikë bashkëkohorë si Jan-Werner Müller, Katrina Forrester dhe Samuel Moyn. Ata i referohen shprehimisht ideve të saj për të kapërcyer ngërçin e liberalizmit. Dhe kjo nuk është për t’u habitur. Shklar gjithashtu kritikoi liberalizmin e kohës së saj si një rrymë që tani e kupton veten vetëm si një negativ i kundërshtarit të saj ideologjik – më pas: totalitarizmit. Sipas saj, kjo rezultoi në një liberalizëm fatalist dhe konservator pa ambicie politike. Por edhe më e rëndësishme se kjo diagnozë është udhërrëfyesi që ajo harton për variantet e ndryshme të liberalizmit dhe alternativën e saj, të cilën ajo e quan “liberalizmi i frikës”.Liberalizmi, për Shklarin, nuk është një filozofi gjithëpërfshirëse, por një doktrinë politike që përpiqet për kushtet politike të lirisë personale. Çfarë kushtesh janë këto, çfarë është saktësisht liria personale dhe kush e ka të drejtën – janë dhënë aq përgjigje sa ka lloje të ndryshme të liberalizmit. Shklar afërsisht dallon tre variante.
Liberalizmi zhvillimor fokusohet në zhvillimin e individit dhe dëshiron t’u japë të gjithë njerëzve sa më shumë hapësirë ​​për të përdorur talentin e tyre intelektual dhe krijues. Vetëm vetë-optimizimi dhe shprehja e vetvetes autentike e bëjnë jetën me vlerë. Për shkak se ky liberalizëm i jep përparësi absolute individualitetit, e mira publike bëhet në varësi të sferës private. Çdo gjë që mund të pengojë zhvillimin e një personaliteti unik dyshohet: ligjet dhe traditat e përbashkëta bëhen shpejt burimi i një konformiteti mendjemprehtë që qëndron në rrugën e individit. Prandaj, si gjithmonë, ky liberalizëm i frikësohet teprimeve të demokracisë masive dhe “tiranisë së shumicës”.Liberalizmi i të drejtave ka të bëjë me sigurinë juridike dhe paanshmërinë. Liria këtu nënkupton garantimin e veprimit të parashikueshëm të qeverisë bazuar në ligjet përgjithësisht të zbatueshme dhe të drejtat individuale. Autoriteti suprem i takon ligjit, i cili shpreh interesin e përgjithshëm të popullsisë. Vendimmarrja demokratike mund të ndihmojë për këtë, por duhet të mbetet në varësi të epërsisë së shtetit të së drejtës. Ky është një liberalizëm që përqendrohet kryesisht në kuadrin institucional të shoqërisë: tregun e lirë, legjislacionin, drejtësinë. Ajo e sheh veten si një lojë ndarëse neutrale që vendos parakushte formale dhe procedurale për ndërveprim ekonomik, politik dhe social.

Shklar dallon një variant të tretë, i cili beson se ka nevojë për një rivlerësim: liberalizmin e frikës. Ky liberalizëm nuk presupozon një ideal egocentrik të një individi të zhvilluar në mënyrë optimale, as një teori abstrakte të shtetit të përsosur të ligjit. Në vend të kësaj, ai synon atë që Shklar thotë se është e keqja më e madhe: “[t]e keqja është mizoria dhe frika që ajo frymëzon dhe vetë frika nga frika.” duhet të garantojë lirinë nga frika dhe vuajtja. Ajo duhet t’i mbrojë njerëzit nga abuzimi me pushtetin, frikësimi dhe dhuna. Prandaj, kategoritë bazë të këtij liberalizmi nuk janë individi i arsimuar dhe i pamancipuar, as qytetari i arsyeshëm dhe i zemëruar, por “