Trump apo Putin – kush po e detyron Evropën të armatoset?

A ka më shumë frikë Europa nga Putini apo Trump, apo të dy në mënyrë të barabartë, pasi fillon të armatoset me ethe?

Udhëheqësit evropianë ishin të habitur nga afrimi i hapur midis presidentëve amerikanë dhe rus dhe aludimet gjithnjë e më të hapura se Shtetet e Bashkuara mund të braktisin detyrimin e tyre për të mbrojtur aleatët evropianë. Disa ekspertë të sigurisë i interpretuan mesazhet e Trump si një minim i drejtpërdrejtë i nenit 5 të traktatit të mbrojtjes kolektive të NATO-s – të gjithë për një, një për të gjithë.

Administrata Trump thekson se nuk po tërhiqet nga Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut dhe mbetet e përkushtuar ndaj partneritetit të mbrojtjes me Evropën. Gjithçka që kërkon nga aleatët e saj janë shpenzime më të mëdha ushtarake. Por çfarë do të ndodhte nëse Rusia do të sulmonte Estoninë, pyet Edward Arnold, një analist në një institut kërkimor për mbrojtjen dhe sigurinë. SHBA mund të dërgojë një avion vëzhgimi për mbështetje. Dhe kjo, siç tha Arnold, do të ishte në përputhje me shkronjën, por jo me frymën, të nenit 5: “Nuk ka asgjë që të sugjerojë se Shtetet e Bashkuara duhet të angazhojnë të gjitha forcat e tyre për të mbrojtur aleatët”. Nën presidentët e mëparshëm amerikanë, ekzistonte gjithmonë një supozim se kjo do të ndodhte. “Por njerëzit tani kanë filluar të shqetësohen,” shkruan ai.

Deklaratat e Trump që sugjerojnë se mbrojtja e Evropës nuk është më prioriteti i Amerikës mund të kenë frikësuar aleatët e NATO-s që të hapin kuletat e tyre, shpjegon Bence Nemeth, një profesor i mbrojtjes në King’s College në Londër.

“Çdo president amerikan, që nga Harry Truman, u ka bërë presion evropianëve që të shpenzojnë më shumë për mbrojtjen”. “Politika nuk ka ndryshuar, stili ka ndryshuar,” i tha Nemeth Wall Street Journal.

Qeveria britanike njoftoi të martën rritjen më të madhe të shpenzimeve ushtarake që nga Lufta e Ftohtë. Kancelari i ardhshëm gjerman Friedrich Merz tashmë po shqyrton mënyra për të siguruar mbështetjen e dy të tretave në Bundestag dhe për të anashkaluar rregullin kushtetues që kufizon borxhin publik për të siguruar miliarda euro shtesë për pajisjen e ushtrisë. Danimarka njoftoi javën e kaluar se do të ndajë tre për qind të PBB-së për mbrojtjen gjatë dy viteve të ardhshme, krahasuar me 2.4 për qind, që ishte planifikuar për vitin 2024. Kryeministrja Mette Frederiksen ka deklaruar se Danimarka ka nevojë për “armatosje masive për të shmangur luftën”, duke i dhënë ministres së saj të mbrojtjes një thirrje pothuajse beteje “bli, ble, ble” (armë).

Në përpjekje për të bindur Trumpin që të përfshijë Kievin në bisedimet e paqes me Rusinë dhe të sigurojë garanci sigurie për vendosjen e paqeruajtësve evropianë në Ukrainë, kryeministri britanik vjen sot në Shtëpinë e Bardhë me plane të reja për shpenzimet ushtarake. Mbretëria e Bashkuar planifikon të rrisë shpenzimet e mbrojtjes nga 2.3 përqind e PBB-së aktuale në 2.5 përqind nga viti 2027 – tre vjet më herët se sa ishte planifikuar më parë.

Sipas Agjencisë Evropiane të Mbrojtjes, shpenzimet totale ushtarake të BE-së u rritën me më shumë se 30 për qind midis 2021 dhe 2024 – në rreth 326 miliardë euro, që përfaqëson 1.9 për qind të prodhimit total ekonomik të eurozonës. Por kjo nuk mjafton për të kapur hapin me Rusinë. Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Mark Rutte paralajmëroi në Konferencën e Sigurisë në Mynih se edhe tre për qind e PBB-së për ushtrinë janë të pamjaftueshme.

Pas fitores së zgjedhjeve, kreu i CDU-së Friedrich Merz tha se prioriteti i tij absolut do të ishte forcimi i Evropës në mënyrë që ajo të arrijë pavarësinë nga Shtetet e Bashkuara sa më shpejt të jetë e mundur. Por Amerika, me rreth 100,000 trupa të dislokuara në Evropë dhe kapacitetet e saj bërthamore, është ende fuqia ushtarake dominuese në NATO. Komandanti Suprem i Aleatëve në Evropë ka qenë gjithmonë një gjeneral në ushtrinë amerikane. Gjithashtu, oficerët amerikanë zënë shumicën e pozitave drejtuese në aleancë.

Kjo është arsyeja pse presidenti polak Andrzej Duda është shumë skeptik ndaj sugjerimit të Merz se Evropës mund t’i duhet të gjejë një zëvendësues për Traktatin e Atlantikut të Veriut: “NATO pa SHBA”. Çdo gjë është e mundur, por cili është qëllimi? Nëse ka një aleancë sigurie pa Amerikën, atëherë garancitë e saj pa fuqinë më të fortë në botë do të ishin thjesht iluzore. “Nëse Gjermania nuk dëshiron ushtarë amerikanë në tokën e saj, ne do të jemi më se të lumtur t’i marrim ata.”