Akullnajat zvicerane, ndryshimi i klimës dhe ndikimi në kriosferë

Pamjet e shembjes së 28 majit tregonin një re të madhe akulli dhe rrënojash që zbrisnin me shpejtësi nga shpati i malit, në fshatin Blatten.

Ali Neumann, këshilltar për reduktimin e rrezikut nga fatkeqësitë në Bashkëpunimin Zviceran për Zhvillim, vuri në dukje se ndërsa roli i ndryshimeve klimatike në rastin specifik të Blatten “duhet ende të hetohet”, ndikimet më të gjera ishin të qarta në kriosferë – pjesa e botës e mbuluar nga uji i ngrirë.

“Ndryshimi i klimës dhe ndikimi i tij në kriosferë do të ketë pasoja gjithnjë e në rritje në shoqëritë njerëzore që jetojnë pranë akullnajave, pranë kriosferës, dhe varen disi nga akullnajat dhe jetojnë me to”, tha ai.

Masivi akullnajor shkatërroi kryesisht Blattenin, por evakuimi i 300 banorëve të tij javën e kaluar shmangu viktima masive, megjithëse një person mbetet i zhdukur.

“Gjithashtu tregoi se me aftësitë e duhura, vëzhgimin dhe menaxhimin e një emergjence, mund të zvogëlohet ndjeshëm madhësia e këtij lloji katastrofe”, tha Neumann në një konferencë ndërkombëtare për akullnajat e mbështetur nga OKB-ja në Taxhikistan.

Stefan Uhlenbrook, Drejtor për Hidrologjinë, Ujin dhe Kriosferën në Organizatën Botërore Meteorologjike (OBM), tha se kjo tregonte nevojën që rajonet e cenueshme si Himalajet dhe pjesë të tjera të Azisë të përgatiten.

“Nga monitorimi, te ndarja e të dhënave, te modelet e simulimit numerik, te vlerësimi i rrezikut dhe te komunikimi i kësaj, i gjithë zinxhiri duhet të forcohet”, tha Uhlenbrook.

“Por në shumë vende aziatike, kjo është e dobët, të dhënat nuk janë të lidhura mjaftueshëm.”

‘Nuk mjafton’

Gjeologët zviceranë përdorin metoda të ndryshme, duke përfshirë sensorë dhe imazhe satelitore, për të monitoruar akullnajat e tyre.

Azia ishte rajoni më i goditur nga fatkeqësitë në botë nga rreziqet klimatike dhe të motit në vitin 2023, thanë Kombet e Bashkuara vitin e kaluar, me përmbytjet dhe stuhitë, shkaku kryesor i viktimave dhe humbjeve ekonomike.

Por shumë vende aziatike, veçanërisht në Himalaje, nuk kanë burimet për të monitoruar akullnajat e tyre të gjera, në të njëjtën shkallë si zviceranët.

Sipas një raporti të Zyrës së OKB-së për Reduktimin e Rrezikut nga Fatkeqësitë të vitit 2024, dy të tretat e vendeve në rajonin e Azisë dhe Paqësorit, kanë sisteme paralajmërimi të hershëm.

Por vendet më pak të zhvilluara, shumë prej të cilave janë në vijën e parë të frontit të ndryshimeve klimatike, kanë mbulimin më të keq.

“Monitorimi nuk mungon, por nuk është i mjaftueshëm”, tha gjeologu Sudan Bikash Maharjan i Qendrës Ndërkombëtare për Zhvillimin e Integruar të Maleve (ICIMOD) me seli në Nepal.

“Terrenet dhe kushtet tona klimatike janë sfiduese, por gjithashtu na mungon ai nivel burimesh për gjenerimin intensiv të të dhënave.”

Ky hendek reflektohet në numrin e viktimave, të lidhura me fatkeqësitë për secilën ngjarje.

Ndërsa numri mesatar i viktimave për fatkeqësi ishte 189 në nivel global, në Azi dhe Paqësor ishte shumë më i lartë, në 338, sipas Bazës së të Dhënave të Ngjarjeve të Emergjencës të Qendrës për Kërkime mbi Epidemiologjinë e Fatkeqësive me seli në Belgjikë.

Gjeoshkencëtari Jakob Steiner, i cili punon në adaptimin ndaj klimës në Nepal dhe Butan, tha se nuk është aq e thjeshtë, sa thjesht eksportimi i zgjidhjeve teknologjike zvicerane.

“Këto janë fatkeqësi komplekse, bashkëpunimi me komunitetet është në të vërtetë po aq, nëse jo shumë më i rëndësishëm,” tha ai.

‘Pabarazi e trishtueshme’

Akullnajat e Himalajeve, të cilat sigurojnë ujë të domosdoshëm për gati dy miliardë njerëz, po shkrihen më shpejt se kurrë më parë për shkak të ndryshimeve klimatike, duke i ekspozuar komunitetet ndaj fatkeqësive të paparashikueshme dhe të kushtueshme, paralajmërojnë shkencëtarët.

Qindra liqene të formuara nga shkrirja e akullnajave janë shfaqur në dekadat e fundit. Ato mund të jenë vdekjeprurëse kur shpërthejnë dhe vërshojnë poshtë luginës.

Zbutja e ngricës së përhershme rrit shanset e rrëshqitjeve të dheut.

Declan Magee, nga Departamenti i Ndryshimeve Klimatike dhe Zhvillimit të Qëndrueshëm i Bankës Aziatike të Zhvillimit, tha se vetëm monitorimi dhe paralajmërimet e hershme nuk janë të mjaftueshme.

“Duhet të mendojmë… se ku ndërtojmë, ku njerëzit ndërtojnë infrastrukturë dhe shtëpi, dhe si mund ta zvogëlojmë cenueshmërinë e tyre nëse ajo ekspozohet”, tha ai.

Aktivistja dhe regjisorja nepaleze e klimës, Tashi Lhazom, përshkroi se si fshati Til, pranë shtëpisë së saj, u shkatërrua nga një rrëshqitje dheu në fillim të majit.

21 familjet shpëtuan — por vetëm për pak.

“Në Zvicër ata u evakuuan disa ditë më parë, këtu nuk morëm as sekonda,” tha Lhazom.

“Pabarazia më trishton, por edhe më zemëron. Kjo duhet të ndryshojë.”/ France24.