Bisedimet Rusi-Ukrainë: Ekspertët theksojnë se Stambolli është vendi i duhur për negociatat e paqes

Ekspertët besojnë se Stambolli është vendi më i mirë që pala ruse dhe ajo ukrainase të takohen përsëri në negociata të drejtpërdrejta pas tre vitesh, si rezultat i përpjekjeve të Turqisë për të arritur një paqe të drejtë dhe të qëndrueshme që nga fillimi.

Me ofertën e presidentit rus Vladimir Putin për të filluar negociata të pakushtëzuara dhe të drejtpërdrejta me Ukrainën, i gjithë fokusi është drejtuar nga negociatat e planifikuara të së enjtes në Stamboll.

Pas ofertës së Putinit, presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy tha se do ta presë udhëheqësin rus në Turqi.

Pas këtyre zhvillimeve, presidenti turk Recep Tayyip Erdoğan përsëriti qëndrimin e Turqisë të shfaqur që nga fillimi dhe deklaroi se është gati të presë negociata për t’i dhënë fund luftës me një paqe të drejtë dhe të qëndrueshme.

Pas dështimit të negociatave të mbajtura në Stamboll në prill të vitit 2022, vetëm dy muaj pas luftës, kjo po shihet si një mundësi e humbur.

Në luftën më shumë se trevjeçare, vendet evropiane kanë ndarë miliarda euro për të mbështetur Ukrainën kundër Rusisë.

Nga ana tjetër, presidenti i SHBA-së, Donald Trump, i cili ka këmbëngulur në përfundimin e luftës që kur mori detyrën në fillim të vitit, e ka lënë Evropën jashtë tryezës së bisedimeve, gjë që ka shkaktuar shqetësim në Bruksel.

Korrespondentët e AA-së kërkuan mendimet e ekspertëve evropianë në lidhje me negociatat që do të mbahen në Stamboll, të organizuara nga Turqia.

Dr. Karolina Wanda Olszowska, themeluese e Institutit të Studimeve Turke, një organizatë kërkimore në Krakovë të Polonisë, thotë se ndryshimi themelor që ka ndodhur që nga bisedimet e mbajtura në Stamboll në vitin 2022 është presioni në rritje nga aktorë të ndryshëm, veçanërisht Shtetet e Bashkuara, për një marrëveshje paqeje.

“Ajo që po dëshmojmë është një kombinim i lodhjes së brendshme dhe tensionit ekonomik, së bashku me rritjen e presionit ndërkombëtar për t’i dhënë fund armiqësive”, tha Olszowska, duke theksuar se Rusia është dobësuar ndjeshëm si ushtarakisht, ashtu edhe ekonomikisht nga sanksionet ekonomike, lufta e vazhdueshme dhe humbja e jetëve.

Olszowska thotë se Turqia ka ruajtur marrëdhënie të ekuilibruara me Ukrainën, Evropën dhe Rusinë që nga fillimi i luftës, duke shtuar: “Nga perspektiva e Ukrainës dhe BE-së, nuk ka dyshim se Turqia është ndërmjetësuesi më i përshtatshëm dhe i besueshëm në këtë fazë”.

– “Turqia është vendi më i mirë i mundshëm për negociata paqeje”

“Turqia ka potencialin të luajë një rol kritikisht të rëndësishëm dhe të domosdoshëm”, tha më tej Olszowska, duke tërhequr vëmendjen për faktin se Turqia është anëtare e NATO-s dhe ka marrëdhënie të ngushta me BE-në.

Olszowska thekson se Turqia, si një nga shtyllat kryesore të sigurisë evropiane, ka një kuptim të thellë të rreziqeve që sjell një Rusi tejet fuqizuar. Turqia ka kundërshtuar vazhdimisht ndikimin rus në Siri, Libi, disa rajone të Afrikës dhe në rajonin e Detit të Zi, thotë ajo.

Sipas saj, Turqia i ka kujtuar shpesh komunitetit ndërkombëtar se Krimea është pjesë e Ukrainës. Për këtë arsye, Oklakowa beson se Turqia nuk do t’i injorojë këto realitete ndërsa udhëheq përpjekjet për ndërmjetësim.

Ajo e sheh Turqinë si vendin më të përshtatshëm për negociata paqësore dhe beson se Ankaraja mund të ndihmojë në përfundimin e luftës duke ruajtur sovranitetin dhe pavarësinë e Ukrainës.

“Unë e shoh Turqinë si vendin më të mirë të mundëshëm për negociata paqeje. Besoj se Ankaraja mund të ndihmojë në përfundimin e luftës duke ruajtur sovranitetin dhe pavarësinë e Ukrainës”, shprehet ekspertja.

– Stambolli, përsëri adresë e takimeve pas 3 vitesh

Ndërkaq, Ondrej Ditrych, analist i lartë për Rusinë dhe Fqinjësinë Lindore në Institutin për Studime të Sigurisë (EUISS), një organizatë kërkimore e lidhur me BE-në, thotë se pajtohet plotësisht që Turqia dhe Stambolli janë vende ku mund të zhvillohen bisedime.

Duke iu referuar bisedimeve në vitin 2022, Ditrych tha se ato vendosën një precedent, por shtoi se ende nuk dihet se në çfarë pozicioni do të hyjë Rusia në negociata.

Ai mendon se nuk ka ndonjë ndryshim në qëndrimin e Rusisë, ndërsa shton se Moska mund vetëm të synojë të shfaqet para administratës amerikane si pala që dëshiron paqe, në vend të një paqeje të vërtetë.

“Qeveria turke dhe presidenti Erdoğan kanë një rol. Kështu që mendoj se kjo është një lojë shumë delikate për t’u luajtur”, tha Ditrych, duke shtuar:

“(Oferta e Rusisë për negociata) Mund të jetë një nga ato lëvizje taktike që mund të çojë në një ndryshim të vogël dhe të përkohshëm në qëndrimin e Rusisë. Por pa presion të vërtetë, dyshoj se ajo do të largohet vërtet nga pozicioni i saj mjaft maksimalist kur bëhet fjalë për konfliktin në Ukrainë”.

Amanda Paul, një eksperte për Turqinë dhe Ukrainën në Qendrën e Politikave Evropiane (EPC) me seli në Bruksel, kujtoi gjithashtu se që nga ditët e para të luftës, presidenti Erdoğan ka bërë përpjekje për të luajtur një rol në kuadër të të gjitha përpjekjeve ndërkombëtare për një zgjidhje të drejtë dhe të qëndrueshme për Ukrainën, dhe se bisedimet e para serioze u zhvilluan në Stamboll.

Paul gjithashtu shprehet skeptike ndaj qëndrimit të Rusisë, duke theksuar se beson që zyrtarët rusë kanë treguar në retorikën e tyre të fundit se duan të pushtojnë gjithë territorin e Ukrainës dhe për këtë arsye nuk janë të interesuar për një armëpushim.

– Lufta Rusi-Ukrainë dhe negociatat

Lufta midis Rusisë dhe Ukrainës, e nisur më 24 shkurt 2022, çoi në aneksimin e rajoneve Donetsk, Luhansk, Herson dhe Zaporijya nga Rusia, pas humbjes së Krimesë nga Ukraina në vitin 2014.

SHBA-ja dhe vendet evropiane mbështetën Ukrainën me ndihma ekonomike dhe ushtarake, ndërsa Rusia u përball me sanksione të ashpra.

Pas bisedimeve fillestare në Bjellorusi dhe takimit në Forumin e Diplomacisë në Antalya më 10 mars 2022, Turqia priti palët për bisedime më 29 mars në Stamboll. Megjithatë, akuzat për vrasje civile në Buça dhe kundërshtimi i SHBA-së dhe Britanisë dëmtuan progresin.

Turqia, me mbështetjen e OKB-së, ndërmjetësoi marrëveshjen e Iniciativës së Drithërave të Detit të Zi, duke lehtësuar eksportin e sigurt të drithërave.

Më 11 maj, presidenti rus Putin propozoi rifillimin e negociatave të drejtpërdrejta pa parakushte më 15 maj në Stamboll, me mbështetjen e presidentit Erdoğan, ndërsa Ukraina dhe komuniteti ndërkombëtar e mirëpritën këtë nismë.