Pse disa qenie mund të jetojnë pa tru?

A e keni menduar ndonjëherë për sfungjerin e detit? Ata janë disa nga krijesat më të vjetra që jetojnë në Tokë, me një ekzemplar që vlerësohet të jetë mbi 4500 vjeç. Sfungjerët e detit kanë ekzistuar për të paktën 750 milionë vjet, dhe e kanë bërë gjithë këtë pa një tru.

Sfungjerët e detit janë jashtëzakonisht të thjeshtë. Ata nuk kanë organe, nuk kanë neurone, dhe megjithatë, kanë mbijetuar për miliona vjet. Shkencëtarët besojnë se janë dashur vetëm 18 lloje qelizash për të formuar një sfungjer. Edhe pse kishin materialin gjenetik për të zhvilluar një tru, nuk kishin nevojë për të.

Sfungjerët ishin ndër organizmat e parë shumëqelizorë, të formuar pak pas kandilave krehër. Ndërkohë që kandilat krehër nuk çuan në zhvillim të mëtejshëm, sfungjerët u bënë themeli për të gjithë jetën komplekse, përfshirë njerëzit. Truri dhe sistemet nervore u zhvilluan më vonë, por sfungjerët treguan se jeta mund të lulëzojë edhe pa to.

Cilat krijesa nuk kanë tru?

Shumë organizma pa tru jetojnë në det. Përveç sfungjerëve dhe kandilave krehër, yjet e detit, kandilat e detit, midhjet, koralet, kastravecët e detit, anemonat, gocat e detit dhe tenjat funksionojnë pa tru. Madje edhe disa parazitë, bimë dhe kërpudha jetojnë pa tru.

Këto krijesa kanë tendencë të jenë të ngadalta ose qëndrojnë në një vend, dhe kjo sjellje më e thjeshtë do të thotë se nuk kanë nevojë për një tru. Kjo thjeshtësi nënkupton se atyre nuk u nevojitet energjia që do të konsumonte një tru.

Si mbijetojnë ato?

Pa një tru, si mbijetojnë këto organizma? Si hanë, si shmangin rreziqet, apo si shumohen?

Çelësi është thjeshtësia. Këto krijesa nuk kanë nevojë të bëjnë shumë për të mbetur gjallë. Ato hanë, shumohen, dhe në shumë raste, kjo është e gjitha. Një tru kërkon shumë energji. Për këto organizma, mbijetesa pa të është më efikase.

Shumë prej tyre përdorin sisteme të decentralizuara për të imituar funksionet e trurit. Për shembull, yjet e detit kanë një unazë nervore dhe nerva rrezore në secilin krah. Nëse një krah zbulon ushqim dhe lëviz, të tjerët e ndjekin. Nuk nevojitet një tru qendror, vetëm një sistem bazik komunikimi.

Dhe kjo shpeshherë është e mjaftueshme. Këto sisteme dërgojnë sinjale që ndihmojnë organizmin të hajë, të lëvizë dhe të mbijetojë pa kompleksitetin e një truri.

Çfarë mund të bëjë një krijesë pa tru?

Kandilat e detit kanë rrjeta nervore që zbulojnë ndryshimet në mjedis si temperatura dhe kripësia. Ata gjithashtu kanë struktura të quajtura rhopalia që i ndihmojnë të ndiejnë dritën dhe të ruajnë ekuilibrin. Me gjithë thjeshtësinë e tyre, kandilat mund të mësojnë.

Në një eksperiment, kandilat katrorë të detit mësuan të shmangnin modelet e pikturuara në murin e rezervuarit pasi u përplasën me to. Ky lloj i të mësuarit përmes lidhjes, lidhja e një modeli vizual me një shqetësim, dikur mendohej e pamundur për krijesa pa tru.

Edhe anemonat e detit kanë treguar këtë aftësi. Kur u ekspozuan ndaj dritës së shoqëruar me një tronditje të lehtë, më në fund mësuan të tërhiqeshin vetëm kur shihnin dritën.

Disa anemona madje njohin dhe ndalojnë së sulmuari fqinjët e tyre gjenetikisht identikë pas disa përballjeve të përsëritura, duke treguar një nivel të habitshëm të përshtatjes.

Gjumi është vërejtur gjithashtu tek krijesat pa tru. Kandilat e llojit Cassiopeia, për shembull, shfaqin sjellje të ngjashme me gjumin. Edhe pse nuk kanë tru, aktiviteti i tyre ngadalësohet dhe bëhen më pak të përgjegjshëm, duke sugjeruar se një formë primitive e gjumit mund të ketë ekzistuar para se të zhvilloheshin trutë.

Kërpudhat mukoze janë një tjetër rast befasues. Ata janë organizma pa tru që mund të zgjidhin labirinte. Kur vendosen në një labirint me ushqim në fund, fillimisht përhapen në të gjitha drejtimet. Pasi gjejnë ushqimin, tërheqin shtigjet që nuk çojnë askund dhe përqendrohen në rrugën më të shkurtër. Dhe nuk mbaron këtu, ata mund të transferojnë informacionin e mësuar. Kur dy kërpudha mukoze bashkohen, njohuritë e njërit kalojnë te tjetri.

Në një eksperiment, kërpudhat mukoze zgjidhën problemin e njohur si “banditi me dy krahë”, një sfidë që bazohet në marrjen e vendimeve me rezultate të panjohura. Të vendosura përpara dy rrugëve, njëra me ushqim të vlefshëm dhe tjetra me më pak, kërpudha mukoze mësoi të preferonte opsionin më të mirë. Kjo aftësi për zgjidhje problemesh dikur mendohej se kërkonte tru.

A mund të jetojnë njerëzit pa tru?

Po ne? A mund të mbijetojë një njeri pa tru?

Në mënyrë të pabesueshme, ka pasur raste ku njerëzit kanë jetuar me sasi jashtëzakonisht të vogla indi trunor. Një burrë në Francë bëri një skanim të trurit që tregoi se pothuajse gjithë kafka e tij ishte e mbushur me lëng. Ai kishte një punë dhe jetonte një jetë normale, edhe pse koeficienti i tij i inteligjencës ishte pak më i ulët se mesatarja.

Kjo gjendje, e quajtur hidrocefali, bën që lëngu cerebrospinal të shtyjë indin e trurit anash. Disa individë me vetëm 5% të indit normal të trurit kanë jetuar jetë të plota. Një burrë me vetëm një shtresë të hollë indi trunor fitoi një diplomë në matematikë dhe kishte një IQ prej 126.

Të tjerë janë gjetur pa pjesë të tëra të trurit, siç është truri i vogël, apo madje me gjysmën e trurit. Michelle Mack, për shembull, ka lindur vetëm me anën e djathtë të trurit. Gjysma tjetër u riorganizua për ta kompensuar. Ajo përfundoi shkollën, ka një punë dhe jeton në mënyrë të pavarur.

Edhe pse të rralla, këto raste tregojnë se truri i njeriut mund të jetë jashtëzakonisht i përshtatshëm. Për sa kohë që trungu i trurit, i cili kontrollon funksione bazë si frymëmarrja dhe rrahjet e zemrës, është i paprekur, një person mund të funksionojë edhe me mungesë të madhe të indit trunor. / Top Tenz – Syri.net