ESHR: Zhvillimi rajonal pa rezultate, investimet publike të bllokuara në prioritetet lokale

Enti Shtetëror për Revizion ka kryer revizion të performancës me temën “Efektet e investimeve publike në zhvillimin e balancuar rajonal”, me qëllim përcaktimin nëse investimet publike planifikohen dhe zbatohen në mënyrë efikase dhe efektive, dhe nëse ato kontribuojnë në zhvillimin e qëndrueshëm rajonal afatgjatë.

Revizioni mbuloi periudhën nga viti 2021 deri në vitin 2023, gjatë së cilës u analizuan investimet publike për zhvillim të balancuar rajonal për të cilat janë ndarë ose miratuar fonde nga Buxheti për financimin e projekteve të komunave dhe rajoneve planifikuese, duke përfshirë të dhënat dhe aktivitetet e kryera deri në datën e përgatitjes së raportit.

Me revizionin e kryer dhe metodologjinë e aplikuar të revizionit dhe bazuar në provat e mbledhura të revizionit, është fituar siguri e arsyeshme se masat dhe aktivitetet e ndërmarra për ndarjen e fondeve për zhvillim të balancuar rajonal në shumën prej të paktën 1% të BPV-së nga Buxheti në bazë vjetore nuk janë arritur, përzgjedhja e projekteve nuk është efektive me qëllim financimin e projekteve të investimeve publike për nevojat e qytetarëve me ndikim në zhvillimin rajonal, dhe gjithashtu nuk është vendosur monitorim efikas dhe nuk ka sistem për vlerësimin e qëndrueshmërisë së projekteve para se ato të miratohen dhe pas përfundimit.

Sistemi SiReRa (Sistemi për Koordinim në Planifikim, Zbatim, Monitorim dhe Vlerësim të Politikës për Zhvillim të Barabartë Rajonal) nuk është i integruar me sistemin e thesarit, gjë që çon në mospërputhje të informacionit mbi fondet e alokuara për zhvillim të baraspeshuar rajonal.

Për vitin 2023, sipas të dhënave të marra nga Ministria e Financave, fondet e alokuara për zhvillimin rajonal arrijnë në 2.91% të PBB-së, ndërsa sipas sistemit SiReRa ato arrijnë në 0.74% të BPV-së. Nga këto fonde, vetëm 5% deri në 10% ndahen përmes Programit për Zhvillim të Barabartë Rajonal, dhe pjesa tjetër ndahen përmes programeve të ministrive të tjera për të cilat, për shkak të mungesës së një akti nënligjor të parashikuar në ligj, nuk mund të përcaktohet efekti në zhvillimin rajonal.

Revizioni arriti në përfundimin se nuk ka një sistem për matjen dhe njohjen e projekteve rajonale në përputhje me praktikat e mira të BE-së dhe nuk ka kritere të qarta për të përcaktuar nëse një investim bie në kategorinë e projekteve me ndikim rajonal apo projekteve të zhvillimit lokal.