Kush interesohet për drejtësinë në Kosovë shteti apo qytetari

Mr.Ali Hertica
Nëse besojmë se shumica e njerëzve janë të këqij, do ta trajtojmë njëri-tjetrin në përputhje me rrethanat. Atëherë nxjerrim më të keqen tek njëri-tjetri,me të drejtë e qëllon gozhdën në kokë, sepse pikëpamjet negative për njerëzimin shumë shpesh dominojnë debatet tona politike në shoqërin ton kosovare.
Ne e shohim së në Kosovë se tek partitë e krahut të majtë ashtu edhe tek ato të krahut të djathtë, mënyra se si ata merren me pikëpamjen e njerëzimit në praktikë është dyshueshëm e ngjashme. Zgjidhjet për problemet kryesore shoqërore kërkohen jashtë vetë njerëzve. Në stimujt e tregut dhe rregulloret qeveritare si parime udhëzuese me të cilat duhet të organizohet shoqëria. Për sa kohë që vazhdojmë të zgjidhim problemet shoqërore nga ftohtësia e tregut dhe burokracia qeveritare, po anashkalojmë diçka themelore,fuqinë e vetë shoqërisë. Si rezultat, njerëzit nuk kanë më mundësinë të gjejnë një zgjidhje së bashku.Nisma e vërtetë shoqërore madje pengohet në mënyrë aktive nga qeveria, sepse do të përbënte konkurrencë të padrejtë për aktorët e tregut ose sepse nuk përputhet me të gjitha rregullat e hartuara për të parandaluar abuzimin dhe joefikasitetin deri në detajet e fundit.Dominimi i pikëpamjeve negative për njerëzimin ka origjinën në mendimin kapitalist liberal. Për sa kohë që të gjithë mund të ndjekin lirinë e tyre në maksimum dhe tregut i jepet liri e plotë, kjo jep kthimin më të lartë shoqëror, sipas perspektivës liberale. Fakti që njerëzit bien në harresë për shkak të fatit të keq, fajit të tyre ose padrejtësisë nuk është faji juaj dhe as shqetësimi juaj.
Kush interesohet atëherë për drejtësinë? Qeveria duhet ta zgjidhë këtë, siç sugjeroi filozofi Rawls në vitet 1970. Me librin e tij “Një Teori e Drejtësisë”, ai hodhi themelet për një lloj të ri liberalizmi, i cili u rrit në një lëvizje politike me ndikim të lartë. Kjo është e vërtetë edhe në vendin tonë. Gjithnjë e më shumë parti po ndjekin një lloj liberalizmi shtetëror: çdo njeri për veten e tij dhe qeveria për të gjithë ne. Si rezultat, pikëpamjet negative për njerëzimin janë bërë gjithnjë e më dominuese në vendimmarrjen politike me kalimin e kohës.Tregu është një mekanizëm i mirë rregullator, por qeveria është thelbësore për të siguruar, nëpërmjet rregulloreve, që njerëzit të mos përfitojnë nga situata ose nga njëri-tjetri. Nëse niseni nga profecia vetëpërmbushëse e qytetarëve amoralë, atëherë çdo taksapagues është një mashtrues potencial dhe çdo shofer është një shkelës i shpejtësisë.
Edhe pse më shumë parti të krahut të majtë ndonjëherë ende duan të besojnë se njerëzit janë me vullnet të mirë, ato shpesh nuk kanë besim se njerëzit mund t’i menaxhojnë gjërat vetë (ose së bashku). Qeveria është atëherë thelbësore për të siguruar, nëpërmjet rregulloreve, që njerëzit të mos bëhen viktima të situatës ose të vetes. Mosbesimi dhe mungesa e besimit janë dy anët e së njëjtës monedhë, duke çuar në gjithnjë e më shumë rregullore.Ne e shohim këtë edhe në kujdesin shëndetësor dhe arsim, ku ekspertiza dhe profesionalizmi i infermierëve dhe mësuesve po i nënshtrohet rregullave, protokolleve dhe mbikëqyrjes. Por kush nuk e ka njohur këtë ndjenjë nga përvoja personale? Për shembull, kur aplikoni për një leje, përfitime ose deklarata tatimore. Nuk është rastësi që Avokati i Popullit Kombëtar vërejti së fundmi se edhe qytetarët e pavarur tani po humbasin dhe po zhyten në burokracinë qeveritare.

Po sikur të mos e merrnim qytetarin llogaritës dhe të pavarur si pikënisje, por qytetarin e angazhuar? Ne kujdesemi për familjet tona, mbajmë marrëdhënie me miqtë, fqinjët dhe kolegët, kontribuojmë përmes punës ose punës vullnetare dhe jemi aktivë në klube, kisha ose qendra komunitare. Qytetari i angazhuar është i vetëdijshëm për të drejtat dhe detyrimet e tij në shoqëri. Detyra për të marrë në konsideratë njëri-tjetrin dhe për t’u kujdesur për të prekshmit.Ky realizim nuk ka të bëjë vetëm me ligjet dhe rregulloret, por edhe me normat dhe vlerat. Bëjuni të tjerëve atë që nuk do të donit t’ju bënin juve. Ideja e reciprocitetit, që kemi nevojë për njëri-tjetrin. y realizim nuk ka të bëjë vetëm me ligjet dhe rregulloret, por me normat dhe vlerat. Mos u bëni të tjerëve atë që nuk do t’ua kishit bërë vetes. Ideja e reciprocitetit, që ne kemi nevojë për njëri-tjetrin për të arritur vërtet diçka dhe për këtë arsye kemi përgjegjësi për njëri-tjetrin, është themeli i shoqërisë sonë. Por është gjithashtu nevoja e brendshme për një ndjenjë komuniteti, e cila mungon shumë tani.Nëse e pranojmë se mungesa e një ndjenje komuniteti është një shpjegim kyç për shqetësimin e madh të kohërave tona, një e ardhme më e mirë na pret. Në zgjedhjen për një shoqëri të angazhuar. Një qeveri që nuk i pengon qytetarët e angazhuar në shoqata, kooperativa kujdesi dhe punë vullnetare, por përkundrazi krijon hapësirë për ta. Ku qeveria dhe tregu i shërbejnë përsëri shoqërisë dhe normat dhe vlerat janë parime udhëzuese.
Rivendosja e qytetarisë dhe e një ndjenje komuniteti kërkon vërtet një mënyrë të ndryshme të të menduarit: mos pyet se çfarë mund të bëjë vendi yt për ty, por çfarë mund të bësh ti për vendin, tha Kennedy. Liria e vërtetë nuk është të bësh atë që dëshiron, por liria për të zgjedhur të bësh atë që është e drejtë për shoqërinë.