“Një gjykatë që nuk flet qartë kur vendi është në krizë, nuk është e pavarur – është e padukshme.”

Analisti Qani Shabani

Në një sistem kushtetues ku sundimi i ligjit përbën themelin e funksionimit institucional dhe garantimin e të drejtave themelore, roli i Gjykatës Kushtetuese nuk është thjesht interpretues teknik i normës juridike, por garantues i rendit kushtetues në kuptimin substancial të fjalës. Gjendja aktuale politike dhe institucionale në Republikën e Kosovës ka prodhuar një situatë që kërkon përgjigje të qartë, të argumentuar dhe përfundimtare nga autoriteti më i lartë juridik – Gjykata Kushtetuese.

Përballë krizës së funksionimit të Kuvendit dhe ndërprerjes së mekanizmave kushtetues të tranzicionit institucional, Gjykata nuk mund të kufizohet në masa kalimtare me efekt pezullues apo veprime procedurale. Përdorimi i dispozitave të karakterit të përkohshëm duhet të jetë proporcional dhe i mbështetur në një argumentim të thellë juridik që tregon qartazi nevojën e ndërhyrjes, objektin e mbrojtjes kushtetuese dhe kufijtë e saj. Mungesa e një qëndrimi të qartë rrezikon jo vetëm legjitimitetin e vendimmarrjes, por edhe autoritetin e Gjykatës si aktor neutral dhe gardian i baraspeshës institucionale.

Në kushtet kur Kuvendi nuk arrin të konstituohet brenda afateve të përcaktuara në nenin 66 të Kushtetutës, dhe kur veprimet politike prodhojnë efekte që bien ndesh me frymën e normës, Gjykata duhet të interpretojë jo vetëm në aspektin literal, por edhe sistemik e teleologjik të Kushtetutës. Jurisprudenca bashkëkohore kushtetuese e vendeve demokratike njeh raste kur gjykatat kushtetuese kanë ndërhyrë për të rivendosur balancën e pushteteve, pa u bërë aktorë politikë, por si garantues të funksionalitetit të sistemit.

Në këtë kontekst, heshtja ose paqartësia institucionale nga ana e Gjykatës do të përbënte një mungesë të përmbushjes së detyrës themelore kushtetuese. Pas aktit të ndërhyrjes fillestare për pezullimin e proceseve, është e domosdoshme që Gjykata të dalë me një vendim përfundimtar, që trajton çështjen në themel, jep orientim të qartë interpretues dhe ndihmon në rivendosjen e qartësisë normative.

Ky vendim duhet të përmbajë elementët bazë të çdo akti të rëndësishëm kushtetues: përcaktimin e kompetencave, interpretimin e dispozitave relevante, harmonizimin e interesit publik me rendin kushtetues dhe ndërtimin e standardeve të përgjithshme për raste të ngjashme në të ardhmen. Përndryshe, Gjykata rrezikon të shndërrohet në një institucion me rol pasiv, i cili nuk siguron kontrollin e nevojshëm mbi tensionet kushtetuese që minojnë koherencën e sistemit.

Përfundimisht, në frymën e nenit 4 të Kushtetutës që sanksionon ndarjen e pushteteve dhe balancën ndërinstitucionale, si dhe në përputhje me nenin 112 për rolin e Gjykatës Kushtetuese si autoriteti më i lartë për interpretimin e Kushtetutës, është imperativ që Gjykata të ndërmarrë një hap të qartë, të guximshëm dhe konstitucionalisht të qëndrueshëm – duke nxjerrë një vendim juridik të formës së prerë, që forcon parimin e sigurisë juridike, integritetin institucional dhe vetë besimin publik në drejtësinë kushtetuese.