Pse Trump shtypi butonin e testit bërthamor pas 33 vitesh

Njoftimi publik i Donald Trump se i kishte kërkuar Departamentit të Luftës të SHBA-së (deri vonë Ministria e Mbrojtjes) që të rifillonte menjëherë testimin e armëve bërthamore shkaktoi shqetësim global, për herë të parë në 33 vjet, pasi hera e fundit që diçka e tillë ndodhi në Amerikë ishte në vitin 1992.

“Për shkak të programeve të testimit të vendeve të tjera, unë kam udhëzuar Departamentin e Mbrojtjes që të fillojë testimin e armëve tona bërthamore në kushte të barabarta”, shkroi presidenti amerikan në Truth Social, me New York Times që interpretoi se termi “në kushte të barabarta” mund të nënkuptojë që Trump do të demonstrojë fuqinë e raketave amerikane ose armëve bërthamore të lëshuara nga nëndetëset dhe nuk do të vazhdojë me një provë bërthamore.

Zemërimi për Rusinë

Edhe pse është ende e paqartë se çfarë e shtyu Trumpin të vepronte kështu, ndërsa ai po fluturonte për të takuar Presidentin kinez Xi Jinping, konsiderohet shumë e mundshme, siç thekson NYT, që presidenti amerikan “u zemërua nga demonstrimet e fundit të sistemeve të tilla të armëve nga Rusia”.

Vetëm 24 orë më parë, Putin njoftoi se Rusia kishte testuar me sukses raketën bërthamore Burevestnik, e cila sipas Moskës është projektuar për të udhëtuar mbi Paqësorin dhe Rusinë lindore për të goditur Bregun Perëndimor të SHBA-së. Në të njëjtën kohë, të mërkurën, ai deklaroi se “dje kryem një tjetër provë, të një sistemi tjetër shumë premtues, një dron nënujor, Poseidon”.

Presidenti amerikan kritikoi veprimin e Moskës, duke u thënë gazetarëve se homologu i tij rus duhet të punojë për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë “në vend që të testojë raketa”.

Radha e Kinës nën Xi Jinping

Në të njëjtën kohë, Kina përbën një “rebus bërthamor veçanërisht të vështirë” për Trumpin, siç vëren New York Times, pasi nuk ka nënshkruar kurrë një traktat për kontrollin e armëve bërthamore.

Ndërsa gjatë Luftës së Ftohtë, “parandaluesi i saj minimal”, që numëronte vetëm disa qindra armë bërthamore krahasuar me mijërat që zotëronin Rusia dhe Shtetet e Bashkuara, dukej shumë i vogël për të shkaktuar shqetësim, nën Xi Jinping, kjo politikë është braktisur.

Në fillim fshehurazi dhe më pas hapur, Kina ka ndërtuar silo të reja raketash në sy të satelitëve spiunë amerikanë. Pentagoni vlerëson se Pekini do të ketë rreth 1,000 armë deri në vitin 2030 dhe 1,500 deri në vitin 2035, një numër që do ta sillte Kinën në të njëjtin nivel me arsenalet aktuale të Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë.

Megjithatë, deri atëherë, Kina nuk duket se ka ndonjë interes për të marrë pjesë në bisedimet për kontrollin e armëve bërthamore, me Trumpin që ka deklaruar se beson se mund ta bindë Xi-në të marrë pjesë në negociata të tilla.

Arsenalet bërthamore të botës

Sipas raportit më të fundit nga Instituti Ndërkombëtar i Kërkimeve për Paqen në Stokholm (SIPRI), Shtetet e Bashkuara kanë 5,117 koka bërthamore dhe Rusia ka 5,489.

Në total, SIPRI vlerëson se nëntë vende kanë më shumë se 12,200 koka bërthamore: Rusia, Shtetet e Bashkuara, Kina, Franca, Britania, Pakistani, India, Izraeli dhe Koreja e Veriut.

Për vite me radhë, inxhinierët amerikanë të armëve bërthamore kanë thënë se më shumë teste bërthamore ishin të panevojshme, pasi ato mund të simulonin testet në kompjuterë në vend që të rrezikonin shpërthime që dikur ndodhnin në Paqësor ose nëntokë në Nevada. Megjithatë, vitet e fundit, ndërsa Shtetet e Bashkuara filluan të modernizonin arsenalin e tyre të vjetruar, ka pasur thirrje për rifillimin e testeve të tilla.

“Nëse Trump teston një armë bërthamore, ndoshta në zonën jashtë Las Vegasit, kjo ka të ngjarë të provokojë lëvizje të ngjashme nga shtete të tjera të armatosura me armë bërthamore, si Britania, Franca dhe Izraeli, i cili ka një arsenal të padeklaruar prej gati 100 armësh. India, Pakistani dhe Koreja e Veriut gjithashtu kanë rezerva në rritje të armëve bërthamore”, shkruan New York Times.

Marrëveshje dypalëshe

Uashingtoni dhe Moska mbeten të lidhura nga traktati i ri i çarmatimit START, i cili kufizon secilin vend në 1,550 koka bërthamore të dislokuara dhe parashikon një mekanizëm verifikimi, por ky është pezulluar për dy vjet.

Me traktatin që pritet të skadojë në shkurt, Putin propozoi në fillim të tetorit ta zgjaste atë për një vit, por nuk përmendi mundësinë e rifillimit të inspektimeve të arsenaleve.

Në vitin 2019, gjatë mandatit të parë të Trump, SHBA-të u tërhoqën nga një tjetër traktat i rëndësishëm që kishin nënshkruar me Rusinë në vitin 1987, mbi armët bërthamore me rreze të mesme veprimi (INF).

Në vitin 2020, shtypi amerikan raportoi për një plan të supozuar të Trump për të rifilluar testimet bërthamore si një paralajmërim për Rusinë dhe Kinën.

Nga testi i parë bërthamor amerikan në korrik 1945 në shkretëtirën e New Mexico-s deri te moratoriumi i vendosur nga Presidenti George H.W. Bush në vitin 1992, SHBA-të kanë kryer 1,054 teste bërthamore dhe kanë bombarduar qytetet japoneze të Hiroshimës dhe Nagasakit në vitin 1945. /Protothema