Autoritarizmi, populizmi dhe ribashkimi i oligarkëve në Kosovë
Mr,Ali Hertica
Ngritja e regjimeve autoritare dhe udhëheqësve populistë në shekullin e 21-të ka paralele të qarta me vitet 1930,ashtu si pasiguria ekonomike, polarizimi social dhe tensionet gjeopolitike çuan në rritjen e lëvizjeve fashiste në atë kohë, tani po shohim një trend shqetësues në Perëndim, veçanërisht në Shtetet
Fashizmi siç e njihnim në shekullin e 21-të shpesh maskohet sot si populizëm nacionalist, por elementët themelorë mbeten të dallueshëm: glorifikimi i udhëheqësve të fortë, demonizimi i pakicave dhe krijimi i një mentaliteti ne-kundër-ata,mbështetësit e tij që shfrytëzojnë frikën, pasigurinë dhe mosbesimin ekonomik për të justifikuar një formë të re të politikës autoritare.Për të kuptuar se si u përhap fashizmi më parë dhe si është përhapur përsëri sot, duhet të shohim kontekstin historik në të cilin u shfaq dhe u rrit fashizmi. Ngritja e fashizmit në shekullin e kaluar dhe oligarkia ishin faktorë që përforconin njëri-tjetrin. Elementet mbivendosëse të interesit vetjak, epshit për pushtet dhe ndikimit të elitave të vogla ishin një përputhje e bërë në qiell.Frika nga komunizmi dhe litat mbështetën lëvizjet fashiste sepse donin të kundërshtonin komunizmin. Korporatat, bankat dhe industrialistët e pasur financuan partitë fashiste sepse kan një frikë nga kryengritjet e punëtorëve ose nga shtetëzimi i pronës së tyre.
Përqendrimi i pushtetit ndërsa fashizmi nuk ishte një vazhdim i drejtpërdrejtë i një oligarkie, përqendrimi i pushtetit në elitat e vogla (p.sh., industrialistët, aristokratët ose udhëheqësit ushtarakë) luajti një rol në ngritjen e tij. Këto elita mbështetën udhëheqësit fashistë si një mjet për të mbrojtur interesat e tyre dhe për të ruajtur status quo-në politike dhe shoqërore.Nacionalizmi dhe autoritarizmi: Fashizmi shfrytëzoi institucionet e dobëta demokratike në vende duke përqendruar pushtetin në një grup të vogël (shpesh me mbështetjen e elitave me ndikim), udhëheqësit fashistë ishin në gjendje të vendosnin shpejt regjime autoritare.Një oligarki është një sistem në të cilin një grup i vogël njerëzish mban pushtetin, zakonisht bazuar në pasuri, lidhje familjare ose ndikim ushtarak. Ndërsa ngritja e fashizmit nuk filloi domosdoshmërisht brenda një oligarkie ekzistuese, ka paralele:Mbështetja e elitës: Industrialistët, bankat dhe ndërmjetësit e tjerë të pushtetit luajtën një rol kyç në financimin dhe legjitimimin e lëvizjeve fashiste.Përqendrimi i pushtetit: Vetë regjimet fashiste çuan në oligarki, ku një elitë e vogël, shpesh besnikë rreth udhëheqësit, konsolidoi pushtetin dhe grumbulloi pasuri.
Ngritja e fashizmit në shekullin e 21-të nuk filloi domosdoshmërisht brenda një oligarkie ekzistuese, por mbështetja e elitave ekonomike dhe sociale ishte thelbësore që udhëheqësit fashistë të ngjiteshin në pushtet, në krijimin e regjimeve që përforcuan më tej përqendrimin e pushtetit dhe pabarazinë, e cila ka ngjashmëri me sistemet oligarkike.Fragmentimi i normave demokratike: Nëse trendet si ato të viteve të fundit vazhdojnë, demokracia amerikane mund të gërryhet më tej në dekadat e ardhshme. Besueshmëria e zgjedhjeve, ndarja e pushteteve dhe pavarësia e medias dhe gjyqësorit janë nën presion.
Polarizimi në Kosovë dhe radikalizimi: Ndarja sociale dhe politike midis kampeve progresive dhe konservatore ka të ngjarë të zgjerohet, duke hapur rrugën për lëvizje ekstremiste në të dyja anët e spektrit.Me fjalë të tjera, platformat nuk monitorojnë më përmbajtjen dhe të vërtetën. Kjo supozohet se është për shkak të ndikimit dhe ndërhyrjes së qeverisë. Sigurisht, kjo është një deklaratë e mirë në vetvete, nën flamurin e “lirisë së shprehjes”. Megjithatë, një pasojë e mundshme e kësaj është se ata (me vetëdije ose pa vetëdije) lejojnë hapësirë për shprehje radikalizuese dhe ekstreme në ato platforma.
Fashizmi kundrejt autoritarizmit
Historikisht, fashizmi i merr rrënjët e tij nga nacionalizmi, totalitarizmi dhe miti i dhunës. Së pari, nëpërmjet ardhjes së nacionalizmit, fashizmi jo vetëm që kërkon të arrijë homogjenitet etnik midis anëtarëve të një komuniteti, por gjithashtu prezanton konceptin e superioritetit kombëtar mbi popujt dhe kombet e tjera, për të kuptuar totalitarizmin, është e nevojshme të merret në konsideratë ndikimi i Luftës së Madhe dhe depersonalizimi i individit. Për fashizmin, individi është një “instrument” i përdorur për të ndjekur interesat e shtetit, i cili përkon drejtpërdrejt me interesat e partisë fashiste. Megjithatë, fashizmi nuk kufizohet vetëm në bindje, siç ka demonstruar Hannah Arendt. Ai pretendon legjitimitet duke marrë pëlqimin e masave, dhe për ta arritur këtë, fashizmi mobilizohet si ideologji dhe tenton të përfshijë të gjithë sektorët e shoqërisë. Siç vuri në dukje filozofi i vetëshpallur italian Giovanni Gentile, “Për fashizmin, gjithçka është brenda shtetit dhe asgjë nuk është jashtë shtetit; në këtë kuptim, shteti është totalitar.”
Së fundmi, miti i dhunës është një nga parimet më të rëndësishme të fashizmit. Armiqtë janë kudo dhe fashizmi duhet të shprehet përmes dhunës (ekstreme, nëse është e nevojshme). Ky model në mënyrë të pashmangshme minon çdo formë të pluralizmit. Për këtë arsye, kjo përplasje eventuale është e pashmangshme për ideologët fashistë dhe, në fund të fundit, të gjitha parimet si të demokracisë liberale ashtu edhe të institucioneve përfaqësuese shemben.