SHQIPONJA ME UNAZË NË KËMBË

Shkruan: Merxhan Jakupi
Mërgimtari gjatë viteve 60-ta pasi kishte mbaruar shkollën normale, në agim pa zbardhur drita policia i kishte rrethuar shtëpinë. I kishin bastisur të gjitha dhomat. Në fund, kishin gjetur një libër “Historia e Lidhjes së Prizrenit” dhe disa romane të autorëve nga Shqipëria. Me pranga në duar, e kishin sjellë në stacionin e policisë. Tërë natën e kishin rrahur dhe torturuar për materiale “armiqësore”. Pas një muaji në paraburgim, në fund e kishin liruar, por ai ishte ende nën hetime, bashkë me disa shokë të vet.
Mërgimtari, në fund, kishte vendosur të arratisej. Kishte dy opsione: të shkonte në shtetin amë, Shqipëri, ose në shtetin e bekuar të ëndrrave, në Amerikë. Kishte dëgjuar nga disa shokë se disa militantë të përndjekur ishin arratisur në Shqipëri, por edhe ata ishin futur në qelitë e burgjeve dhe në fund ua kishin dorëzuar policisë kufitare jugosllave.
Para se të vendoste të arratisej, një shok i tij i kishte thënë se“ do të ikësh nga shiu për të rënë në breshër”!
“Shko më mirë në shtetet perëndimore”, i kishte thënë ai.
Mërgimtarit kur i kishte shkelur këmba në shtetin e ëndrrave dhe të begatisë, për herë të parë e kishte shijuar lirinë dhe demokracinë e vërtetë. Ishte martuar dhe kishte krijuar familje. Ai jetonte si të gjithë mërgimtarët dhe pjesa materiale nuk i mungonte, por i mungonte ajo shpirtërore , vendlindja, familja, miqtë dhe shokët.
Kishin kaluar vite dhe dekada, duke punuar me shpresën dhe vullnetit se një ditë do të kthehej me familjen në vendlindje. Kishte investuar gjithë jetën për dy djemtë e tij. Pas përfundimit të studimeve, mendonte se bashkë me djemtë do të kthehej në vendlindje, me një bagazh të pasur.
Dy djemtë e mërgimtarit, pas diplomimit në universitete, ishin larguar, njëri për në Çikago, e tjetri për në Nju Jork. E shoqja e mërgimtarit ishte ndarë nga jeta. Kishte shpallur post mortumn. Dy orë para fillimit të ceremonisë mortore, arriti njëri prej djemve, ndërsa tjetri i dërgoi të atit ngushëllime, duke i thënë se ishte “lart i zënë me punë biznesi”.
Pas pensionit, mërgimtari jetonte në vetmi. Ditët i kalonin në një jetë të zbrazët, ishte asocial dhe shpesh vizitonte psikologun. Natën shpesh nuk e zinte gjumi! “As barnat nuk më ndihmojnë më,” tha me vete.
Një natë u ngrit dhe pa akrepat e orës. Ishte ora dy e natës. Filloi të shqyrtonte me maturi të ardhmen.
“Ta haj dreqi, përfundim i keq… O Zot, më ndihmo! Mos vallë më ka nemur vendlindja? Më kanë mallkuar prindërit, kur motrat dhe vëllezërit më përcollën me lotë në sy”, pëshpëriti i tronditur.
Babai i kishte thënë: “Ta lë amanet, bir, në fund, i gjallë ose i vdekur, duhet të prehesh te varret e prindërve dhe gjyshërve të tu”.
Apartamenti ku banonte ishte me katër dhoma. Një ditë i kishte ardhur një thirrje nga komuna. Duhej të transferohej në një apartament më të vogël, ose, i kishin thënë, “ju zotëri shkoni në shtëpinë e pleqve”.
Në atë moment, mërgimtari u zbeh. “Jo, jo, zotëri i nderuar, faleminderit”, tha ai. Nënpunësi i komunës i tha mërgimtarit: “Më falni, zotëri, ju po plakeni. Është më mirë të përgatiteni për moshën e thyer”.
Pasi doli nga komuna, mërgimtari ecte i mllefosur dhe i revoltuar. “Në të vërtetë”, tha , “këta nuk kanë asnjë faj. Pse ta marr tragjikisht?”. Duke i dhënë vetes kurajo, vazhdoi të ecte në sheshin e qytetit. “Nuk jam unë i vetmi, janë me dhjetëra miliona si unë”, tha me vete. Edhe presidenti Ronald Reagan, kur e kishin vizituar gazetarët në vilën e tij, kishte thënë: “Vizitat janë të rralla, jeta e zbrazur”.
“Eh, ç’jam unë, një emigrant, një askush?”, tha me vete.
I kujtohej një thënie filozofike që kishte lexuar dikur nga një filozof: “Njihe veten”. “ Shikohu në pasqyrë, nëse nuk e njeh veten, do lehësh si qeni. Qeni, kur sheh veten në pasqurë, fillon të lehë, duke menduar se po sheh një rival”, belbëzoi mërgimtari.
Mërgimtari sihte ulur në divan dhe papritur sytë iu shkuan te një fotografi. Ishte nga dita e dasmës, së bashkë me prindërit, familjen dhe miqtë e afërt. Për një moment u tmerrua. Zgjati dorën dhe mori albumin. Nisi ta shfletojë. Pa foton në spital, kur e shoqja përjetonte dhimbjet e lindjes. Në një moment u dëgjua një vaj, ndërsa infermeria sipas zakonit ia vendosi foshnjën në gjoks të atit.
“Djalë është”, tha ajo. Pastaj e mori e shoqja. “Nuk kam qenë kurrë më i lumtur në jetë”, i tha së shoqes.
Tani, netët e tij kalonin pa gjumë. Nuk mund të vendoste, të qëndronte aty, në pleqëri, në ndonjë azil të pleqv, apo të kthehej në vendlindje. “Mos vallë jam shpirt i dobët? Një nihilist, si gomari mes dy mullareve dhe nuk mund të vendoste në cilin mullar do të hante bar dhe në fund ngordhi . Edhe unë jam bërë i pavendosur, frikacak, dhe me shpirt të ligshtuar”, tha me vete.
KTHIMI NË VENDLINDJE
Mërgimtari, në fund kishte vendosur të kthehej në vendlindje. Pasi ishte përshëndetur me miqtë dhe shokët, një mëngjes me dy valixhe në duar ishte nisur me taksi në aeroport. Duke fluturuar mbi oqean, iu kujtuar dita kur me vetëm një valixhe, ishte nisur drejt “shtetit të ëndrrave”.
Mërgimtari edhe pse ishte kthyer në tokën që e kishte lindur, te gjaku dhe fisi, përsëri ndihej i huaj. Kishte humbur shokët miqtë dhe më të dashurit e tyre. Nuk kishte kush ta ngushëllonte. Atëherë një zë i brendshëm i kumbonte: “më mirë të jetoja në vendlindje, i varfër, në një kasolle se kështu do të isha i lumtur . Do të kisha pasardhës, fëmijë, nipa dhe mbesa”.
Mërgimtarit i kujtohej një baladë kaukaze nga miku i tij afgan “Shqiponja me unazë në këmbë”. Shqiponja kishte shtegëtuar nga Lindja në Perëndim. Por kur ishte nisur, i kishin vendosur një unazë në këmbë. Kishte jetuar larg, dhe në fund kishte vendosur të kthehej në vendlindjen e saj. Kur e kishin parë shqiponjat e tjera me unazë në këmbë, nuk e kishin pranuan. Miku afgan i kishte thënë mërgimtarit: “Edhe ne mërgimtarët kemi pësuar të njëjtin episod dhe odiseadë. Kemi mbetur edhe në vendlindje të huaj. Me damkë e nishan, ashtu si shqiponja me unazë në këmbë”.