BBC: Ja si i ka mbajtur Putini miliarderët e Rusisë në anën e tij gjatë luftës

Gjatë luftës me Ukrainën, numri i miliarderëve në Rusi ka arritur një nivel rekord. Por në 25 vitet që Vladimir Putin ka qenë në pushtet, të pasurit dhe të fuqishmit e Rusisë – të njohur si oligarkë – kanë humbur pothuajse të gjithë ndikimin e tyre politik.

E gjithë kjo është një lajm i mirë për presidentin rus. Sanksionet perëndimore nuk kanë arritur t’i shndërrojnë super të pasurit në kundërshtarë të tij, dhe politikat e tij të karrotës dhe shkopit i kanë shndërruar ata në mbështetës të heshtur.

Ish-miliarderi bankar Oleg Tinkov e di saktësisht se si funksionojnë gjërat.

Një ditë pasi ai e kritikoi luftën si “të çmendur” në një postim në Instagram, drejtuesit e tij u kontaktuan nga Kremlini. Atyre iu tha se banka e tij Tinkoff, e dyta më e madhe në Rusi në atë kohë, do të shtetëzohej nëse nuk do të ndërpriteshin të gjitha lidhjet me themeluesin e saj.

Brenda një jave, një kompani e lidhur me Vladimir Potanin – aktualisht biznesmeni i pestë më i pasur i Rusisë, i cili furnizon nikel për motorët e avionëve luftarakë – njoftoi se po blinte bankën. Ajo u shit vetëm për 3% të vlerës së saj të vërtetë, thotë Tinkov.

Në fund, Tinkov humbi pothuajse 9 miliardë dollarë (6.5 miliardë paund) nga pasuria që kishte dikur dhe u largua nga Rusia.

Kjo është shumë larg nga mënyra se si ishin gjërat para se Putini të bëhej president.

Në vitet pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik, disa rusë u pasuruan jashtëzakonisht shumë duke marrë në pronësi ndërmarrje masive që më parë ishin në pronësi të shtetit dhe duke shfrytëzuar mundësitë e kapitalizmit të sapolindur të vendit të tyre.

Pasuria e tyre e sapo fituar u solli atyre ndikim dhe pushtet gjatë një periudhe trazirash politike dhe ata u bënë të njohur si oligarkë.

Oligarku më i fuqishëm i Rusisë, Boris Berezovski, pretendoi se kishte orkestruar ngjitjen e Putinit në presidencë në vitin 2000, dhe vite më vonë ai kërkoi falje për këtë veprim: “Nuk e pashë tiranin dhe uzurpatorin e ardhshëm lakmitar tek ai, njeriun që do të shkelte lirinë dhe do të ndalonte zhvillimin e Rusisë”, shkroi ai në vitin 2012.

Berezovski mund ta ketë ekzagjeruar rolin e tij, por oligarkët e Rusisë ishin sigurisht të aftë të ndikonin në nivelet më të larta të pushtetit.

Pak më shumë se një vit pas kërkimfaljes së tij, Berezovski u gjet i vdekur në rrethana misterioze në mërgim në Mbretërinë e Bashkuar. Në atë kohë, edhe oligarkia ruse ishte plotësisht e vdekur.

Pra, kur Putini mblodhi më të pasurit e Rusisë në Kremlin disa orë pasi urdhëroi pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës më 24 shkurt 2022, ata nuk kishin çfarë të bënin për të kundërshtuar, edhe pse e dinin se fati i tyre do të pësonte një goditje të madhe.

“Shpresoj që në këto kushte të reja, do të punojmë së bashku po aq mirë dhe jo më pak në mënyrë efektive”, u tha ai atyre.

Një gazetar i pranishëm në takim i përshkroi miliarderët e mbledhur si “të zbehtë dhe të privuar nga gjumi”.

Periudha para pushtimit ishte shumë e keqe për miliarderët e Rusisë, dhe po kështu ishin edhe pasojat e saj të menjëhershme.

Sipas revistës Forbes, në vitin deri në prill 2022, numri i tyre ra nga 117 në 83 për shkak të luftës, sanksioneve dhe një ruble të dobësuar. Së bashku, ata humbën 263 miliardë dollarë – ose mesatarisht 27% të pasurisë së tyre secili.

Por vitet që pasuan treguan se do të nxirreshin përfitime të mëdha nga të qenit pjesë e ekonomisë së luftës së Putinit.

Shpenzimet e majme për luftën nxitën rritje ekonomike prej më shumë se 4% në vit në Rusi në vitet 2023 dhe 2024. Kjo ishte mirë edhe për ata midis ultra të pasurve të Rusisë që nuk po fitonin miliarda direkt nga kontratat e mbrojtjes.

Në vitin 2024, më shumë se gjysma e miliarderëve të Rusisë ose luajtën ndonjë rol në furnizimin e ushtrisë ose përfituan nga pushtimi, thotë Giacomo Tognini, nga ekipi i Pasurisë i Forbes.

“Kjo nuk përfshin as ata që nuk janë të përfshirë drejtpërdrejt, por që kanë nevojë për një lloj marrëdhënieje me Kremlinin. Dhe mendoj se është e drejtë të thuhet se kushdo që drejton një biznes në Rusi duhet të ketë një marrëdhënie me qeverinë”, i tha ai BBC-së.

Këtë vit u shënua numri më i lartë ndonjëherë i miliarderëve në Rusi – 140 – në listën e Forbes. Pasuria e tyre kolektive (580 miliardë dollarë) ishte vetëm 3 miliardë dollarë më pak se niveli më i lartë i regjistruar në vitin para pushtimit.

Ndërsa i lejon besnikët të përfitojnë, Putini vazhdimisht i ka ndëshkuar ata që kanë refuzuar të zbatojnë vijën.

Rusët e kujtojnë shumë mirë se çfarë i ndodhi manjatit të naftës Mikhail Khodorkovsky. Dikur njeriu më i pasur i Rusisë, ai kaloi 10 vjet në burg pasi themeloi një organizatë pro-demokraci në vitin 2001.

Që nga pushtimi, pothuajse të gjithë mega-të pasurit e Rusisë kanë heshtur, dhe ata pak që e kanë kundërshtuar publikisht atë, janë detyruar të braktisin vendin e tyre dhe pjesën më të madhe të pasurisë së tyre.

Më të pasurit e Rusisë janë qartësisht çelësi i përpjekjeve të luftës së Putinit, dhe shumë prej tyre, përfshirë 37 biznesmenët e thirrur në Kremlin më 24 shkurt 2022, janë shënjestruar nga sanksionet perëndimore.

Por nëse Perëndimi donte t’i bënte ata më të varfër dhe të kthehej kundër Kremlinit, kjo ka dështuar, duke pasur parasysh pasurinë e vazhdueshme dhe mungesën e mospajtimit midis miliarderëve rusë.

Nëse ndonjëri prej tyre do të kishte menduar të dezertonte në Perëndim me miliardat e tij, sanksionet e bënë të pamundur këtë.

“Perëndimi bëri gjithçka të mundur për të siguruar që miliarderët rusë të mblidheshin rreth flamurit”, thotë Alexander Kolyandr i Qendrës për Analizën e Politikave Evropiane (CEPA).

“Nuk kishte absolutisht asnjë plan, asnjë ide, asnjë rrugë të qartë që ndonjëri prej tyre të largohej nga anija. Asetet u sanksionuan, llogaritë u ngrinë, prona u sekuestrua. E gjithë kjo e ndihmoi në mënyrë efektive Putinin të mobilizonte miliarderët, asetet dhe paratë e tyre, dhe t’i përdorte ato për të mbështetur ekonominë ruse të luftës”, i thotë ai BBC-së.

Eksodi i kompanive të huaja pas pushtimit të Ukrainës krijoi një boshllëk që u mbush shpejt nga biznesmenë miqësorë me Kremlinin, të cilëve iu lejua të blinin asete shumë fitimprurëse me çmim të lirë.

Kjo krijoi një “ushtri të re besnikësh me ndikim dhe aktivë”, argumenton Alexandra Prokopenko e Qendrës Carnegie Rusia-Eurasia.

“Mirëqenia e tyre në të ardhmen varet nga konfrontimi i vazhdueshëm midis Rusisë dhe Perëndimit”, ndërsa frika e tyre më e madhe është kthimi i pronarit të mëparshëm, thotë ajo.

Vetëm në vitin 2024, 11 miliarderë të rinj dolën në Rusi në këtë mënyrë, sipas Giacomo Tognini.

Udhëheqësi i Rusisë ka mbajtur një kontroll të fortë mbi faktorët kryesorë që ndikojnë në vend, pavarësisht luftës dhe sanksioneve perëndimore – dhe në disa aspekte për shkak të tyre.