Si mund të duket marrëveshja e paqes për Ukrainën

I dërguari i presidentit të SHBA-së, Donald Trump, Steve Witkoff, po qëndron në Moskë të martën për bisedime me presidentin rus, Vladimir Putin, në lidhje me një marrëveshje të mundshme për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë.

Një version i rrjedhur i propozimeve të paqes të SHBA-së është publikuar javën e kaluar, por fuqitë evropiane bënë kundërpropozime dhe zyrtarët amerikanë dhe ukrainas kanë zhvilluar bisedime që atëherë në Gjenevë dhe Florida, pa dhënë detaje mbi diskutimet e tyre.

Pra, si mund të duket një marrëveshje paqeje?

Kush e merr cilin territor?

Rusia, e cila e ka nisur pushtimin e Ukrainës në shkurt të vitit 2022, kontrollon rreth 116,000 km katrorë, ose më shumë se 19% të Ukrainës, sipas ushtrisë ruse.

Kjo është vetëm një pikë përqindjeje më shumë se dy vjet më parë, por forcat e Rusisë kanë përparuar në vitin 2025 me ritmin më të shpejtë që nga viti 2022, sipas hartave pro-ukrainase, megjithëse Kievi thotë se kostoja njerëzore për Rusinë ka qenë e lartë.

Rusia thotë se kostoja për Ukrainën ka qenë e lartë.

Rusia thotë se Krimea, të cilën Moska e aneksoi në vitin 2014, rajonet e Donetskut dhe Luhanskut – të njohura së bashku si Donbas, plus rajonet e Zaporizhzhisë dhe Khersonit tani janë ligjërisht pjesë e Rusisë. Kombet e Bashkuara kanë thënë se aneksimet janë të paligjshme sipas të drejtës ndërkombëtare dhe ato nuk njihen nga shumica e bashkësisë ndërkombëtare.

Rusia gjithashtu kontrollon pjesë të rajoneve të tjera ukrainase si Kharkiv, Sumy, Mykolaiv dhe Dnipropetrovsk, por nuk e ka arritur qëllimin e saj për të kontrolluar të gjithë rajonin e Donbasit.

Sipas propozimeve fillestare prej 28 pikash të SHBA-së, Ukraina do të detyrohej të tërhiqej nga pjesët e fortifikuara rëndë të Donbasit që kontrollon – rreth 5,000 km katrorë, dhe ajo zonë do të konsiderohej një zonë neutrale e demilitarizuar, e njohur ndërkombëtarisht si territor rus.

Sipas këtyre propozimeve, Krimea, Luhansku dhe Donetsku do të njiheshin si de facto ruse, përfshirë edhe nga Shtetet e Bashkuara. Përfitimet ruse në Zaporizhzhia dhe Kherson deri në vijën e frontit do të njihen gjithashtu “de facto”.

Sipas kundërpropozimit nga fuqitë evropiane, të cilat e konsideronin draftin fillestar të planit amerikan si shumë pro-rus, Ukraina do të angazhohej të mos e rimerrte territorin e kontrolluar nga Rusia me forcë.

Një grup shtesë propozimesh u diskutua më pas nga zyrtarët amerikanë dhe ukrainas, dhe Zelensky ka thënë se bisedimet në Florida kishin “rafinuar” një marrëveshje kornizë paqeje të zhvilluar në Gjenevë.

Zelensky ka pranuar se disa territore të pushtuara nga Rusia mund të njihen si të pushtuara përkohësisht de facto, por ka përjashtuar çdo njohje de jure. Ai ka përjashtuar dhënien e territorit, të cilën ai thotë se nuk ka mandat ta bëjë, dhe u ka kërkuar aleatëve perëndimorë të Kievit të mos e shpërblejnë Rusinë për luftën e saj në Ukrainë.

Çka ndodh me NATO-n?

Një nga kërkesat qendrore të Putinit për t’i dhënë fund luftës është që udhëheqësit perëndimorë të zotohen me shkrim që do të ndalojnë zgjerimin e aleancës ushtarake të udhëhequr nga SHBA-ja, NATO-s, drejt lindjes. Zyrtarët rusë citojnë për këtë sigurinë e dhënë nga sekretari i Shtetit i SHBA-së, James Baker për udhëheqësin sovjetik, Mikhail Gorbachev në vitin 1990.

Si do të funksionojnë garancitë e sigurisë?

Ukraina thotë se i duhet një garanci e fortë sigurie për të parandaluar një sulm tjetër rus. Rusia ka kërkuar kufizime në madhësinë e ushtrisë së Ukrainës dhe thotë se Ukraina duhet të jetë neutrale.
SHBA-ja ka qenë e kujdesshme ndaj një garancie sigurie që do ta bllokonte Perëndimin në një luftë të mundshme në të ardhmen midis NATO-s dhe Rusisë për Ukrainën.

Ukraina dhe aleatët e saj evropianë kanë thënë se Moska nuk është një garantuese e besueshme dhe neutraliteti për Ukrainën do ta linte Evropën të ekspozuar ndaj sulmeve në të ardhmen. Rusia thotë se Ukrainës dhe fuqive evropiane nuk mund t’u besohet.

Moska gjithashtu ka kërkuar mbrojtje për folësit e rusishtes dhe besimtarët ortodoksë. Kievi përjashton çdo kufizim në forcat e saj të armatosura dhe thotë se folësit e rusishtes tashmë kanë të gjitha mbrojtjet që u nevojiten, duke përmendur faktin se gjuha e parë e Zelenskyt është rusishtja, një gjuhë që ai e përdor shpesh.

Çfarë do të ndodhë me paratë dhe asetet e ngrira ruse?

Propozimet fillestare të SHBA-së deklarojnë se Rusia, e cila është nën sanksione perëndimore për shkak të luftës, do të riintegrohet në ekonominë globale dhe do të ftohet të jetë pjesë e G8-ës, një forum joformal që grupon Rusinë dhe Grupin e Shtatë vendeve të pasura. Anëtarësimi i Rusisë në G8 u pezullua në vitin 2014 pasi ajo aneksoi Krimenë.

Shtetet e Bashkuara thanë në propozimet e tyre fillestare se do të arrijnë një marrëveshje afatgjatë me Rusinë për të zhvilluar “energji, burime natyrore, infrastrukturë, inteligjencë artificiale, qendra të dhënash, projekte të nxjerrjes së metaleve të rralla në Arktik dhe mundësi të tjera të dobishme për korporatat reciprokisht”.

Udhëheqësit e Bashkimit Evropian po kërkojnë një marrëveshje mbi një plan për të përdorur asetet e ngrira ruse të mbajtura në Evropë si bazë për një kredi prej 140 miliardë eurosh për Ukrainën. Zyrtarët rusë kanë thënë se një veprim i tillë do të ishte i paligjshëm.

Çfarë do të ndodhë me çështjet bërthamore, zgjedhjet dhe biznesin?

Lëvizjet paqësore mund të përfshijnë që Rusia dhe Shtetet e Bashkuara të bien dakord të rifillojnë bisedimet mbi kontrollin strategjik të armëve bërthamore.

E ardhmja e termocentralit bërthamor Zaporizhzhia, i cili ndodhet në territorin ukrainas të kontrolluar nga Rusia, është e paqartë.

Ka pasur spekulime në media se Rusia mund t’u ofrojë kompanive amerikane aksione në sektorin e saj të gjerë të burimeve natyrore.

Uashingtoni ka hedhur idenë e mbajtjes së zgjedhjeve në Ukrainë. Putini ka thënë se udhëheqja e Kievit humbi legjitimitetin pasi refuzoi të mbante zgjedhje kur skadoi mandati i Zelenskyt. Kievi thotë se nuk mund të mbajë zgjedhje ndërsa është në luftë dhe mbron territorin e saj kundër Rusisë.