Vetëm 6 vende kanë nëndetëse bërthamore, a ka nevojë Evropa për më shumë?

Një ekspert i mbrojtjes jep mendimin e tij nëse Evropa ka nevojë për më shumë nëndetëse me energji bërthamore mes tensioneve në rritje me Rusinë.

Ndërsa tensionet midis fuqive botërore thellohen, udhëheqësit evropianë dhe publiku janë gjithnjë e më të interesuar për sisteme ushtarake të reja dhe me teknologji të lartë – duke përfshirë nëndetëset me energji bërthamore.

Një nëndetëse bërthamore është një teknologji e ndjeshme që aktualisht përdoret vetëm nga gjashtë vende: Franca, Mbretëria e Bashkuar, Shtetet e Bashkuara, Rusia, Kina dhe India.

Por kohët e fundit ato kanë tërhequr më shumë vëmendje. Javën e kaluar, forcat ushtarake franceze hapën zjarr ndaj dronëve të paidentifikuar që fluturonin mbi një strukturë nëndetësesh bërthamore në Bretanjë.

Dhe në nëntor, qeveria amerikane tha se do të mbështeste Korenë e Jugut në ndërtimin e nëndetëseve sulmuese bërthamore për t’iu kundërvënë Koresë së Veriut – një ndryshim i rëndësishëm në politikë, duke pasur parasysh se Uashingtoni shmangu përhapjen e teknologjisë së shtytjes bërthamore detare për dekada të tëra.

SHBA-të e kanë kufizuar prej kohësh transferimin e teknologjisë së shtytjes bërthamore në Mbretërinë e Bashkuar, të cilës i kanë ofruar ndihmë që nga viti 1958. SHBA-të u hapën për Australinë në vitin 2021.

Muajin e kaluar, Rusia dërgoi gjithashtu një klasë të re nëndetësesh bërthamore të quajtur Khabarovsk .

Çfarë janë nëndetëset bërthamore?
Termi nëndetëse bërthamore mund t’i referohet ose një nëndetëseje që fuqizohet nga një reaktor bërthamor ose një nëndetëseje që mbart koka bërthamore, pavarësisht se si fuqizohet.

Ky kuptim i dyfishtë shpesh përdoret lirshëm dhe mund të çojë në konfuzion.

Nëndetëset me energji bërthamore përdorin nxehtësinë nga një reaktor në bord për të gjeneruar avull dhe për të rrotulluar turbinat e tyre, duke u dhënë atyre një qëndrueshmëri të jashtëzakonshme.

Ata mund të qëndrojnë nën ujë për muaj të tërë dhe kanë nevojë të dalin në sipërfaqe vetëm për furnizim me ushqim dhe ujë për ekuipazhet e tyre, gjë që i bën shumë më të vështira për t’u zbuluar.

“Të kesh këtë sasi të madhe energjie për një kohë të gjatë është çelësi që ato të jenë të rëndësishme për vendet që kanë nëndetëse me energji bërthamore”, tha për Euronews Next Hans Liwång, një profesor në shkencën e sistemeve për mbrojtje dhe siguri në Universitetin Suedez të Mbrojtjes.

Përkundrazi, një nëndetëse e pajisur me armë bërthamore nuk është e thënë të jetë me energji bërthamore.

Mund të jetë një anije konvencionale me motor nafte-elektrike që transporton raketa bërthamore. Një platformë e pajisur me armë bërthamore mund të jetë gjithashtu me energji bërthamore, siç është rasti me nëndetëset e klasit Le Triomphant të Francës.

Liwång tha gjithashtu se “duhet të supozojmë se [Khabarovsku i Rusisë] mund të mbajë armë bërthamore”.

A ka nevojë Evropa për më shumë nëndetëse me energji bërthamore për shkak të agresionit rus?
Ndërsa nëndetëset me energji bërthamore mund të jenë të fuqishme në misione të fshehta dhe mbikëqyrje, ato mund të mos jenë të përshtatshme për llojet e konflikteve me të cilat po përballet Evropa sot, sipas Liwång.

Kur merret në konsideratë lufta në Ukrainë, për shembull, fushëbetejat më kritike për Evropën dhe aleatët e NATO-s janë toka dhe deti, të cilat zakonisht janë “më të cekëta dhe më afër bregut”, tha Liwång.

Kjo do të thotë që zhvillimi i një “nëndetëseje me energji bërthamore nuk është aktiviteti kryesor i Marinës”, shtoi ai.

Ai tha se ujërat e cekëta dhe gjeografia e kufizuar në rajonin e Baltikut e bëjnë të vështirë që anije të tilla të operojnë pa u zbuluar. Ndërkohë, misionet në Mesdheun e thellë zakonisht nuk kërkojnë madhësinë, qëndrueshmërinë ose kompleksitetin e një nëndetëseje me energji bërthamore.

Nëndetëset me motor nafte dhe elektrik kanë tendencë të jenë më të vogla dhe më të lira për t’u mirëmbajtur. Liwång beson se Evropa është mirë edhe pa pasur nevojë të investojë për të vendosur më shumë prej tyre.

«Për shumicën e vendeve evropiane, është shumë më e rëndësishme të kenë disa nëndetëse konvencionale sesa të kenë specifikimet specifike që kanë këto nëndetëse», tha ai.

Nëndetëset me energji bërthamore vijnë gjithashtu me sfida praktike. Reaktorët e tyre zënë shumë hapësirë ​​brenda anijes dhe furnizimi i tyre me karburant mund të zgjasë deri në një vit pasi ato duhet të çmontohen për të zëvendësuar burimin e vjetër të karburantit me atë të ri.

Megjithatë, ai beson se këto nëndetëse kanë një vend në pamjen më të gjerë të mbrojtjes së Evropës – veçanërisht kur bëhet fjalë për operacione larg në Atlantik – duke pasur parasysh se taktikat e luftës hibride të Rusisë paraqesin më shumë kërcënime për territoret evropiane si Groenlanda dhe Islanda.

«Shoh nevojën për t’u siguruar që vendet evropiane mund të marrin një rol në mbrojtjen e Atlantikut», tha Liwång.

“Nëndetëset me energji bërthamore mund të jenë midis tyre, por nevojiten edhe gjëra të tjera”, siç janë nëndetëset konvencionale dhe anijet sipërfaqësore, shtoi ai.

Ndërsa Liwång nuk i sheh nëndetëset bërthamore si një përparësi urgjente për Evropën, ai tha se zhvillimet e fundit në mbarë botën mund të kenë efekte anësore për mjedisin e sigurisë së Evropës.

“Nëndetësja me energji bërthamore është më shumë një rast i projeksionit të fuqisë mbi globin”, tha ai.

“Pra, vende si Rusia kanë atë lloj vizioni dhe sigurisht që kjo ndikon… në qëndrimin e tyre ndaj SHBA-së. Dhe sigurisht, qëndrimi i Rusisë ndaj SHBA-së ndikon në mënyrën se si vepron SHBA-ja në Evropë.”