Çfarë mund dhe nuk mund të na tregojë ADN-ja jonë për inteligjencën?

Inteligjenca është thelbësore për përvojën njerëzore. Aftësia juaj për të menduar, arsyetuar dhe mësuar rregullon jetën tuaj profesionale dhe private.

Ndoshta mënyra më e zakonshme e konceptimit të inteligjencës është në aspektin e IQ-së. Rreth 70 për qind e njerëzve kanë një IQ midis 85 dhe 115, me një mesatare prej 100. Rreth 2 për qind kalojnë pikën 130 – pragu për t’u bashkuar me MENSA, shoqëria më e madhe inteligjente në botë, me 140,000 anëtarë në mbarë botën. Gjeniu i padiskutueshëm Albert Einstein nuk bëri kurrë një test të IQ-së, por disa besojnë se ai kishte një IQ 160.

Por sa thotë vërtet një IQ për ju?

Disa argumentojnë se testet e IQ janë të kufizuara dhe reduktuese: ato matin arsyetimin abstrakt, por jo shumë tipare të tjera që ju bëjnë të suksesshëm (ose jo), si kreativiteti, motivimi, rregullimi emocional dhe shoqërueshmëria. Për më tepër, mund të merrni rezultate krejtësisht të paqëndrueshme duke marrë teste të ndryshme të IQ-së, apo edhe duke marrë të njëjtin test në kohë të ndryshme, në varësi të nivelit tuaj të energjisë, përqendrimit, rehatisë dhe madje edhe nivelit të kafeinës në atë kohë.

Megjithatë, është zbuluar se IQ është e lidhur ngushtë me rezultatet e jetës së një individi. Për shembull, është zbuluar se parashikon drejtimin e karrierës suaj më fort sesa mosha, arsimi, prejardhja familjare ose tiparet e personalitetit. Një studim zbuloi se shkencëtarët fizikë kishin një IQ mesatare prej 114, punëtorët e prodhimit kishin një IQ prej 87 dhe infermierët, nëpunësit, teknikët dhe stafi drejtues kishin një IQ prej 100.

Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se IQ mund të parashikojë rezultatet, por nuk i shkakton ato. Të kesh një IQ më të lartë mund të rrisë gjasat për të punuar si shkencëtar fizik, por kjo nuk përcakton as opsionet e punës dhe as zgjedhjen tënde të punës.

Çfarë lidhje ka ADN-ja me të?

Ndryshimet njerëzore në inteligjencë ndikohen pjesërisht nga gjenetika. Kjo do të thotë, ne mund të parashikojmë IQ-në e njerëzve në lidhje me të tjerët duke parë dallimet e tyre të trashëguara në ADN. Ne mund të kapim dhe krahasojmë prirjet unike gjenetike të njerëzve për inteligjencën duke përdorur rezultatet poligjenike, të cilat grumbullojnë variantet e ADN-së të lidhura me inteligjencën. Ashtu si me rezultatet e IQ-së, është e rëndësishme të theksohet se rezultatet poligjenike janë parashikues, jo përcaktues të inteligjencës.

IQ është gjetur të jetë parashikuesi i vetëm më i mirë i notave të shkollës dhe ndikimi i tij rritet me çdo fazë të arsimit, me implikime afatgjata për të ardhurat dhe perspektivat e punësimit. Katër pikë IQ, teorikisht, mund të nënkuptojnë ndryshimin midis përfundimit të një diplome master ose pasuniversitare pas studimeve tuaja universitare. Mbajtja e një diplome të diplomuar shoqërohet me fitimin deri në 18 për qind më shumë pagë, krahasuar me një diplomë universitare.

Parashikimet e rezultateve poligjenike janë ende shumë të ndryshueshme. Për shembull, rezultatet poligjenike parashikojnë aftësi të caktuara (aftësia verbale dhe joverbale, zgjidhja e problemeve) më mirë se të tjerat (p.sh., kujtesa e punës, rikujtimi i fakteve). Në këtë pikë, shumica e ndryshueshmërisë në parashikimet e rezultateve poligjenike nuk mund të shpjegohet, gjë që është një problem: derisa të dimë pse rezultatet poligjenike ndonjëherë japin parashikime më të forta dhe ndonjëherë më të dobëta, ato nuk mund të konsiderohen mjete të besueshme.

Një tjetër gjë për t’u theksuar është se popullatat me prejardhje jo-evropiane janë shumë të nënpërfaqësuara në kërkimin gjenetik të sjelljes dhe se rezultatet poligjenike nuk parashikojnë rezultatet po aq mirë në grupet e prejardhjes gjenetike. Për shembull, rezultatet poligjenike për arsimin mund të parashikojnë ndryshimin midis testeve shkollore 4+ dhe 5-të në fëmijët me prejardhje evropiane, por ato përbëjnë vetëm gjysmën e këtij ndryshimi në pikë tek fëmijët afrikano-amerikanë. Janë duke u bërë përpjekje për të adresuar këto çështje – por është ende herët.

Ekziston një ide e gabuar se gjenetika vulos fatet e njerëzve që nga lindja, si dhe shfaqja e esencializmit gjenetik – besimi se grupet etnike dhe kulturore ndajnë një thelb gjenetik të pandryshueshëm që i dallon ata nga të tjerët. Këto keqkuptime i lënë zbulimet rreth ADN-së dhe IQ-së të prekshme ndaj keqinterpretimit dhe keqpërdorimit.

Por ekspertët argumentojnë se të kuptuarit se si ADN-ja ndikon në inteligjencën mund të jetë në të vërtetë e dobishme për shoqërinë. Rezultatet poligjenike mund të ofrojnë një sistem paralajmërimi të hershëm për nxënësit e shkollave fillore të cilët mund të kenë nevojë për mbështetje shtesë. Gjenetika mund t’i ndihmojë mësuesit dhe prindërit të identifikojnë nevojat e të mësuarit të fëmijëve dhe t’i mbështesin ata në përputhje me rrethanat. Ofrimi i mbështetjes së duhur në fazat e hershme bën një ndryshim të vërtetë në mësimin dhe zhvillimin social-emocional të fëmijëve, me përfitime të përjetshme për mirëqenien.

Të mësuarit për dallimet gjenetike dhe ngjashmëritë midis individëve mund t’i ndihmojë njerëzit gjithashtu të sfidojnë paragjykimet racore. Promovimi i shkrim-leximit gjenetik mund të ndihmojë në çmontimin e të menduarit të rrezikshëm e thelbësor që historikisht është përdorur për të mbështetur diskriminimin gjenetik.

Sa më shumë të zbulojmë se si ADN-ja dhe përvojat tona punojnë krah për krah për të na formuar si individë, aq më shpejt do të lëmë pas idenë se gjenet tona përcaktojnë se ku do të shkojmë në jetë. Gjenet nuk janë fati ynë, por koordinatat ku fillojnë udhëtimet tona.

Pra, a janë rezultatet poligjenike të përshtatshme për qëllimin? Përgjigja e shkurtër është: Kjo varet nga qëllimi juaj!

Për momentin, ato janë një mjet shumë i dobët për të ndihmuar në identifikimin e pikave të forta dhe të dobëta mendore, por ato janë mjete të vlefshme për kërkimin se si gjenetika dhe përvoja na formojnë. Hulumtimet e ardhshme mund të përmirësojnë rezultatet poligjenike deri në pikën ku ato mund të bëjnë një ndryshim në botën reale në politikë dhe praktikë. Hapi i parë sot është të shpërndajmë mitet që rrethojnë gjenetikën e inteligjencës dhe të mbrohemi nga rreziqet e determinizmit dhe diskriminimit gjenetik.