Noterja i ka thënë një personi të verbër “analfabet, as nuk sheh, as nuk dëgjon” – Komisioni konstaton rast të rëndë të diskriminimit

Komisioni për Parandalim dhe Mbrojtje nga Diskriminimi (KPMD) ka konstatua ngacmim dhe diskriminim të drejtpërdrejtë nga një noter ndaj një personi të verbër, si dhe diskriminim nga ana e Ministrisë së Drejtësisë ndaj gjithë popullsisë së verbër, përkatësisht ndaj personave me dëmtim të shikimit në Maqedoninë e Veriut. Diskriminimi ka ndodhur në fushën e aksesit në shërbimet noteriale për personat me aftësi të kufizuara.

Komisioni ka bashkuar në një rast dy ankesa, një nga shoqata e personave të verbër dhe një tjetër e dorëzuar nga një person me humbje të plotë të shikimit, i cili ka përjetuar keqtrajtim në zyrën e noterit. Noterja e kishte përbuzur, duke i thënë se është “analfabet, nuk sheh dhe nuk dëgjon”. Ajo i kishte lyer të gjithë dorën me ngjyrë, në vend që ta kërkonte vetëm gishti i parë për nënshkrim, dhe pastaj kërkoi që ai të gjejë një dëshmitar për përgatitjen e aktit noterial. Për këtë shërbim, noterja e ngarkoi me një shumë prej 710 denarë, ndërkohë që një person pa aftësi të kufizuara do të kishte paguar vetëm 200 denarë për shërbimin. Sipas ligjit, shërbimet noteriale për këta individë kërkojnë që të paguhet edhe për shërbimin e dëshmitarëve dhe tarifat mund të jenë deri në tre herë më të larta.

Komisioni kërkon që Ministria e Drejtësisë të përgatisë ndryshime ligjore për të adresuar këto çështje.

„Ti je analfabet, si nga e di çfarë po nënshkruan“, vazhdoi ajo ta diskriminojë, ndaj të cilës personi i verbër iu përgjigj se ai e kishte përgatitur vetë deklaratën, kërkoi ta vërtetonte, të paguante dhe të largohej si të gjithë klientët e tjerë.

Në vend të kësaj, ajo i dha një fletë të bardhë për të kontrolluar nëse është analfabet dhe i tha të nënshkruante. I poshtëruar, ai nënshkroi me nënshkrimin e shkurtuar, ashtu siç është në kartën e identitetit të lëshuar nga MPB. Në ankesën e tij ai theksoi se noterja e sulmoi verbalish me agresivitet, duke thënë se nuk e intereson se çfarë i lejon MPB-ja për t’u nënshkruar në vend të përdorimit të gishtit të dorës, duke e informuar se ajo punon sipas ligjit dhe nëse nuk i pëlqen, mund të largohej nga zyra e saj.

Pasi ajo e detyroi të kërkonte një dëshmitar tjetër përveç motrës së tij, ai humbi një orë tjetër. Në deklaratën e tij, ai shkruan se ajo i kishte lexuar atë që nuk ishte e vërtetë, dhe kishte ndodhur një incident fizik, duke i shtuar ngjyrën e inkës gjithë dorën e klientit të verbër, në vend që të përdorte vetëm gishti i tij i madh, pas së cilës ai mezi e pastroi dorën. Në fund, ajo i ngarkoi shpenzime shumë më të larta për të njëjtën shërbim, krahasuar me ato që do të paguanin individët pa sëmundje.

Noterja, në përgjigjen e saj të shkruar për Komisionin, mohoi se kishte kryer diskriminim dhe se e kishte nxjerrë nga zyra, duke theksuar se personi me aftësi të kufizuara kishte demonstruar forcë, kishte thirrur në zyrën e saj dhe, megjithëse i dinte rregullat, insistonte që ato të shkeleshin në rastin e tij në lidhje me dëshmitarët.

Shoqata e Personave të Verbër, nga ana tjetër, ka dorëzuar ankesë grupore në Komisionin për Diskriminimin, pasi që anëtarët e saj, personat e verbër, kishin paraqitur ankesa për një periudhë të gjatë, duke theksuar se ata përjetonin diskriminim kur përgatitnin kontrata noteriale ose akte të tjera para noterëve. Ata ankohet se ata janë të detyruar nga një grup i vogël njerëzish që i njohin, të gjejnë dy dëshmitarë për noterin, të cilët nuk mund të jenë të afërm të tyre, dhe të kërkojnë nga ata që të vijnë në noteri gjatë orarit të punës, gjë që është shumë e vështirë.

Ankesat janë se automatikisht tarifat noteriale për këta dëshmitarë rriten, dhe personat e verbër detyrohen të paguajnë tre herë më shumë për shërbimet noteriale. Kjo është e mundur sipas nenit 59 të Ligjit për Notariat, dhe për këtë arsye, paraqitësi i ankesës, si dhe Komisioni për Diskriminim kërkojnë ndryshime urgjente.

Personat e verbër janë të diskriminuar gjithashtu gjatë nënshkrimit të dokumenteve dhe kërkojnë ndryshime edhe përsa i përket përdorimit të firmës me facsimile, duke kërkuar mundësinë për të përdorur një vulë me të dhëna të gravuara për identitetin e tyre, ose një vulë me firmë të gravuar, siç praktikohet në Republikën e Serbisë.

Dhoma e Noterëve ka përgjigjur ndaj këtyre vërejtjeve duke thënë se noterët duhet të veprojnë sipas ligjit për personat me aftësi të kufizuara, ndërsa Ministria e Drejtësisë ka theksuar se pikërisht për shkak të sigurisë ligjore për personat me aftësi të kufizuara, ligji ka parashikuar dëshmitarët për procedurat që ata kanë para noterëve.

Megjithatë, sipas Kushtetutës, ligjeve dhe konventave, Komisioni ka konstatuar diskriminim të drejtpërdrejtë ndaj personave të verbër dhe ka rekomanduar që brenda 6 muajve Ministria e Drejtësisë të përgatisë dhe të propozojë ndryshime në Ligjin për Notariat që do të eliminojnë diskriminimin dhe do të mundësojnë akses të barabartë të personave të verbër në shërbimet noteriale.

Rekomandimet e tjera përfshijnë:
• Ministria e Drejtësisë të ndryshojë tarifat dhe të mundësojë tarifa të njëjta për shërbimet noteriale për personat me aftësi të kufizuara, si për ata pa aftësi të kufizuara.
• Dhoma e Noterëve të përgatisë një udhëzues për trajtimin e noterëve me personat e verbër dhe të tjerë personat me aftësi të kufizuara, si dhe të ndryshojë Kodin e Etikës Profesionale të Noterëve, pas sjelljes diskriminuese të noterit ndaj personit që paraqiti ankesën.
• Noterja të sigurojë një trajtim të barabartë për të gjithë klientët që do të hyjnë në zyrën e saj, pa marrë parasysh karakteristikat e tyre mbrojtëse.

Për të gjitha këto rekomandime duhet të njoftohet Komisioni. Nëse ato nuk realizohen brenda afateve, Komisioni ka të drejtë të dorëzojë ankesa para gjykatës kompetente.