Kos në Shkup: Evropa nuk mund të jetë e bashkuar pa Ballkanin Perëndimor
Komisionarja Evropiane për Zgjerim, Marta Kos, po zhvillon sot në Shkup një takim me liderët e vendeve të Ballkanit Perëndimor, në kuadër të Samitit të dedikuar Planit të Rritjes së Bashkimit Evropian për këtë rajon.
Nga Plani i Rritjes, të gjitha shtetet e Ballkanit Perëndimor – përveç Kosovës dhe Bosnje e Hercegovinës – kanë marrë fondet e para të para-financimit.
Kosovën në këtë takim e përfaqëson kryeministri në detyrë, Albin Kurti.
Në fjalën hyrëse, komisionerja Kos tha se Evropa nuk mund të jetë e bashkuar pa Ballkanin Perëndimor.
Ajo shtoi se tani ekziston një konsensus i qartë për zgjerimin, gjë që nuk ka qenë e njëjtë në të kaluarën, por “dritarja e mundësisë nuk do të jetë e hapur përgjithmonë”.
“Po shohim përparim të rëndësishëm. Shqipëria, i dashur kryeministër Edi Rama, ka hapur tre klasterë gjatë gjashtë muajve të fundit. Faleminderit për kontributin tuaj në suksesin e procesit të zgjerimit. Nëse vazhdojmë me këtë ritëm, do të mund t’i hapim të gjithë klasterët këtë vit. Ndërkohë, Mali i Zi mbylli edhe një kapitull të premten e kaluar.
Në Bosnje e Hercegovinë është miratuar agjenda e reformave dhe po presim që qeveria e re, z. Kurti, të vendosë më në fund më shumë energji në procesin e anëtarësimit. Ndërkohë, tashmë po ecim përpara edhe me Serbinë”, tha ajo.
Kos, e cila mbërriti më 30 qershor në Shkup, u prit në aeroport nga ministri i Punëve të Jashtme dhe Tregtisë së Jashtme të Maqedonisë së Veriut, Timço Mucunski, dhe mbajti menjëherë një takim me delegacionin maqedonas të kryesuar nga kryeministri Hristijan Mickoski.
“Gjatë takimit u diskutua për perspektivën evropiane të rajonit, me fokus në zbatimin e reformave, realizimin e Planit të Rritjes për Ballkanin Perëndimor dhe forcimin e bashkëpunimit me institucionet evropiane”, deklaroi Mickoski pas takimit.
Ai theksoi se ka “përsëritur vendosmërinë e Qeverisë për integrimin në BE, përmes një procesi dinjitoz dhe përmes zbatimit të reformave thelbësore në fushat e sundimit të ligjit, zhvillimit ekonomik dhe transformimit digjital”. Në njoftimin e publikuar në rrjetet sociale, kryeministri Mickosi tha gjithashtu se “komisionarja Kos përshëndeti programin reformues të Qeverisë dhe konfirmoi mbështetjen e Komisionit Evropian për progresin e rajonit në rrugën drejt BE-së”.
Një deklaratë e ngjashme u publikua edhe nga ministri i Jashtëm i Maqedonisë së Veriut, ku theksohet se Qeveria rikonfirmon qëndrimin e saj për nevojën e integrimit sa më të shpejtë në familjen evropiane dhe refuzon çdo kusht joparimor dhe joevropian që e pengon këtë proces.
“Vendi ynë po zbaton në mënyrë aktive agjendën reformuese, është nënshkruese e Partneritetit për Siguri dhe Mbrojtje me BE-në dhe është plotësisht e harmonizuar me Politikat e Jashtme dhe të Sigurisë së Përbashkët të BE-së, që është një tjetër dëshmi e fuqishme e themeleve evropiane mbi të cilat kemi ndërtuar punën tonë vitin e kaluar”, tha Mucunski.
Nga Drejtoria e Komisionit Evropian për Zgjerim dhe Fqinjësi u bë e ditur shkurtimisht se Marta Kos ka mbërritur në Shkup për të zhvilluar takime me liderët e Shqipërisë, Bosnjë e Hercegovinës, Kosovës, Malit të Zi, Maqedonisë së Veriut dhe Serbisë.
“Së bashku do të diskutojnë për Planin e Rritjes për Ballkanin Perëndimor, me fokus te mënyrat për të përshpejtuar reformat dhe integrimin e vendeve të rajonit në tregun unik të BE-së”, thuhet në deklaratë.
Vendet e Ballkanit Perëndimor ndodhen në faza të ndryshme të procesit të anëtarësimit në BE, ndërsa Plani i Rritjes synon të përshpejtojë reformat dhe t’i përgatisë ato për anëtarësim.
Nga fondi prej 6 miliardë eurosh për vendet e Ballkanit Perëndimor, Kosovës i janë ndarë rreth 900 milionë – një pjesë në formë granti, dhe një formë si kredi.
Ndërsa fqinjët e saj veçse kanë nisur të përfitojnë, Kosova rrezikon të mbetet pas në garën për miliona euro të Bashkimit Evropian.
Më 21 qershor, Serbia është bërë vendi i fundit – pas Maqedonisë së Veriut, Shqipërisë dhe Malit të Zi – që ka njoftuar se ka pranuar mjetet e para nga BE-ja, në vlerë prej 51.66 milionë eurosh.
Bosnje e Hercegovina nuk e ka dorëzuar ende Agjendën e kërkuar të Reformave tek autoritetet evropiane.
Në Kosovë, problemi është tjetër: ajo nuk ka Kuvend të konstituuar për të ratifikuar marrëveshjen e nevojshme për përfitimin e fondeve.
Marrëveshjet e tilla kanë karakter të marrëveshjeve ndërkombëtare, ndaj edhe duhet të ratifikohen në Kuvend me dy të tretat e votave. Plani i Rritjes, që është në qendër të Samitit BE-Ballkani Perëndimor, do të shqyrtohet në dy panele të ndara, sipas agjendës së takimit.
Kryeministri Mickoski dhe komisionerja Kos do të mbajnë fjalët hyrëse në panelin kushtuar Planit të Rritjes për Ballkanin Perëndimor dhe pritet të mbajnë edhe një konferencë të përbashkët për media.
Ndërkohë, në panelin e dytë do të marrin pjesë ministrat nga vendet e rajonit dhe përfaqësues të lartë të BE-së, organizatave rajonale dhe partnerëve të tjerë ndërkombëtarë. Ky panel do të fokusohet në mekanizmat konkretë dhe mbështetjen për zbatimin e Planit të Rritjes.
Plani, i miratuar nga Parlamenti Evropian dhe Këshilli i BE-së në maj të vitit 2024 dhe i aprovuar përfundimisht në tetor të po atij viti, kap vlerën prej gjashtë miliardë eurosh. Ai përfshin investime dhe reforma për vendet e Ballkanit Perëndimor si pjesë e agjendës reformuese për periudhën 2024-2027.
Një pjesë e këtyre fondeve do të jepet si grante dhe pjesa tjetër në formën e kredive me kushte të favorshme.
Pikërisht ky Plan dhe agjenda e tij reformuese bënë që lideri i partisë më të madhe opozitare, Lidhjes Socialdemokrate të Maqedonisë (LSDM), Venko Filipçe, të kritikojë Qeverinë maqedonase para mbërritjes së Marta Kos në Shkup.
Sipas tij, Qeveria e drejtuar nga VMRO-DPMNE “nuk ka treguar as vullnet, as kapacitete për të zbatuar agjendën reformuese”.
“Afati ka kaluar – 43 milionë euro nga Plani i Rritjes, të destinuara për reforma, kanë mbetur të pashfrytëzuara. Madje nuk kanë aktivizuar as avansin prej 52 milionë eurosh nga ky plan. Ministritë e Ekonomisë, të Drejtësisë dhe të Energjisë nuk kanë asnjë reformë, ligj apo projekt. Vetëm Ministria e Digjitalizimit e ka implementuar, dhe kjo falë reformave të përgatitura gjatë qeverisjes së LSDM-së”, tha Filipçe.
Megjithatë, ministri për Çështje Evropiane, Orhan Murtezani, tha se, edhe pse shkalla e zbatimit të reformave në qershor do të jetë pak më e ulët krahasuar me dhjetorin, financimi nga Plani i Rritjes nuk është i rrezikuar. Ai shtoi se rreziku për humbjen e fondeve do të ekzistojë vetëm nëse reformat e kërkuara nuk përmbushen brenda një afati shtesë prej 12 muajsh, pasi afati fillestar përfundon këtë qershor.
“Kjo do të thotë që rreziku për humbjen e fondeve do të shfaqet në qershor të vitit 2026, por deri atëherë mjetet do të jenë të qasshme për ne”, tha Murtezani./rel