Shteti kushtetues është themeli i sistemit demokratik në Kosovë

Mr.Ali Hertica
Ekzistojnë dallime të konsiderueshme midis vendeve në mënyrën se si janë strukturuar degët legjislative dhe ekzekutive dhe si përbëhen ato. Ekzistojnë tre grupe kryesore të sistemeve demokratike.Në një sistem parlamentar, mbahen zgjedhjet për një parlament. Bazuar në rezultatet e zgjedhjeve, duhet të formohet një qeveri. Kjo kërkon shumicën e vendeve në parlament. Ndonjëherë një parti mban shumicën, ndërsa herë të tjera disa parti duhet të bashkëpunojnë për të formuar një shumicë. Kjo shpesh varet nga sistemi zgjedhor, sistemi që përcakton se si zhvillohen zgjedhjet. Në një sistem parlamentar, qeveria duhet të ketë besimin e shumicës së parlamentit. Kjo shumicë mund të shkarkojë edhe qeverinë. Në një rast të tillë, shpesh mbahen zgjedhje të reja,Kosovaa është një shembull i një sistemi parlamentar.
Në disa vende, ndarja e degëve legjislative dhe ekzekutive përkthehet në zgjedhje të ndara për secilën degë. Për shembull, në shtetet e bashkuara, jo vetëm parlamenti, por edhe presidenti zgjidhet nga populli. Presidenti më pas ka bazën e tij të pushtetit. Ai formon vetë një qeveri, e cila nuk varet nga një shumicë parlamentare. Kjo do të thotë që qeveria amerikane nuk mund të shkarkohet nga parlamenti. Qeveria drejtohet drejtpërdrejt nga presidenti. Megjithatë, kjo qeveri kërkon një shumicë parlamentare për vendime të rëndësishme politike. Prandaj, qeveria duhet të bashkëpunojë me Parlamentin.Një sistem gjysmëpresidencial është një hibrid i të dy sistemeve të përmendura më sipër. Dega ekzekutive përbëhet jo vetëm nga një president i zgjedhur nga populli, por edhe nga një kryeministër, qeveria e të cilit varet nga një shumicë parlamentare. Nëse presidenti dhe kryeministri i përkasin të njëjtës parti politike, ata mund të bashkëpunojnë në legjislacion dhe zbatimin e politikave. Megjithatë, mund të ndodhë gjithashtu që ata t’i përkasin partive të ndryshme dhe të jenë kryesisht rivalë. Në një rast të tillë, pushteti i presidentit zvogëlohet, ndërsa ai i kryeministrit rritet. Franca është një shembull i një sistemi gjysmëpresidencial.
Holanda është një shtet kushtetues demokratik. Në një vend demokratik, qytetarët zgjedhin përfaqësuesit e tyre. Dhe në një shtet kushtetues, të drejtat dhe liritë e të gjithë qytetarëve mbrohen.
Shteti kushtetues demokratik është themeli i mënyrës holandeze të jetesës. Qytetarët zgjedhin përfaqësuesit e tyre. Këta përfaqësues të zgjedhur më pas vendosin ligje dhe rregullore, për shembull, përfaqësuesit ose në këshillin bashkiak. Politikanët janë përgjegjës. Dhe ekziston një shtyp i lirë që kontrollon pushtetin e qeverisë.Për më tepër, ekzistojnë ligje dhe rregullore që mbrojnë të drejtat dhe liritë e qytetarëve. Këto ligje dhe rregullore vendosin gjithashtu kufizime në pushtetin e qeverisë. Për shembull, qytetarët kanë të drejta themelore të rëndësishme që qeveria nuk mund t’i kufizojë thjesht.Gjyqësori monitoron pajtueshmërinë me ligjet dhe rregulloret,, ky pushtet është i pavarur nga parlamenti dhe qeveria.Kosova është një demokraci parlamentare gjatë zgjedhjeve, qytetarët votojnë për përfaqësuesit e partive politike që u pëlqejnë më shumë. Kushte të tjera për një shtet kushtetues demokratik që funksionon mire.Kjo do të thotë që të gjithë vendosin vetë se si votojnë. Dhe që kjo të ndodhë në mënyrë anonime. Dhe që zgjedhjet të jenë të drejta. Çdo qytetar kosovar i moshës 18 vjeç e lart ka të drejtë të votojë për përfaqësuesusi e parlamentit dhe të partis të cilës i takont
Këta janë politikanë të zgjedhur nga qytetarët e një vendi për t’i përfaqësuar ata. Në Kosovëë, për shembull, këta janë anëtarë të parlamentit dhe përfaqësuesve ose të këshillit komunale. Kushdo i moshës 18 vjeç e lart me kombësi shqiptare dhe të pakicave mund të kandidojë për zgjedhje të legjislativit (parlamenti dhe qeveria), ekzekutivi (qeveria) dhe gjyqësori (gjyqtarët) veprojnë veçmas. Ata gjithashtu mbikëqyrin njëri-tjetrin. Ky ekuilibër parandalon përqendrimin e shumë pushteteve në duart e një grupi të vogël njerëzish.Të gjithë qytetarët kanë të drejta dhe detyrime të barabarta. Qeveria duhet t’i trajtojë të gjithë në mënyrë të barabartë.Një kushtetutë, traktate ndërkombëtare dhe ligje të zakonshme përcaktojnë se si njerëzit jetojnë së bashku. Në një demokraci, është thelbësore që ligjet të ndiqen gjithashtu. Si nga qytetarët ashtu edhe nga qeveria.
Në një demokraci, liria e shprehjes dhe e shoqërimit janë të rëndësishme. Udhëheqësit e një vendi nuk mund t’i kufizojnë këto në asnjë mënyrë. Kjo nuk do të thotë që të gjithë mund të thonë çfarë të duan. Kjo përcaktohet nga gjyqësori i pavarur.Në një demokraci, ka grupe interesi, siç janë organizatat joqeveritare (OJQ) ose sindikatat. Këto organizata përfaqësojnë grupe të mëdha qytetarësh dhe kështu u japin atyre një zë.Një demokraci nuk mund të ekzistojë pa media të lirë. Kjo media siguron që qytetarët të mund të jenë të informuar për ngjarjet në politikë, për shembull. Ata e bëjnë këtë sa më në mënyrë të pavarur të jetë e mundur, pa ndikimin e politikanëve ose grupeve të interesit.Sepse ai mbron qytetarët nga njëri-tjetri dhe nga abuzimi i pushtetit nga qeveria. ëndësia e shtetit kushtetues demokratik.Çdokush në Kosovë ka interes në shtetin kushtetues demokratik. Sepse ai mbron qytetarët nga njëri-tjetri dhe nga abuzimi i pushtetit nga qeveria. Në një shtet kushtetues demokratik, të gjithë duhet t’u përmbahen ligjeve dhe rregulloreve. Të drejtat themelore të qytetarëve nuk mund të kufizohen në mënyrë arbitrare.Pa shtetin kushtetues demokratik, qeveria mund të shkelë, për shembull, privatësinë e qytetarëve të saj,ose ta trajtojë një grup njerëzish më mirë se një tjetër,ose të kufizojë lirinë e fjalës.
Nëse shteti kushtetues demokratik nuk mbrohet, pushteti mund të kalojë tek një person ose grup njerëzish. Dhe kjo do të thotë që liritë dhe të drejtat e shumë qytetarëve të tjerë kufizohen. Kjo është një karakteristikë e një diktature, e kundërta e një demokracie.