Çfarë nënkuptojnë sanksionet amerikane mbi naftën ruse dhe kush mund të preket?

Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, njoftoi të mërkurën sanksione të reja “të jashtëzakonshme” kundër dy prej kompanive më të mëdha të naftës ruse, në një përpjekje për të ushtruar presion mbi Moskën që t’i japë fund luftës në Ukrainë.

Sanksionet, të njoftuara nëpërmjet platformës Truth Social të Trump, synojnë Rosneft dhe Lukoil – dy korporata të mëdha nafte që ndihmojnë në financimin e “makinerive të luftës” të Kremlinit, sipas Sekretarit të Thesarit të SHBA-së, Scott Bessent.

Refuzimi i Presidentit rus Vladimir Putin për t’i dhënë fund “luftës së pakuptimtë” nxiti këtë veprim, tha Bessent në një deklaratë.

Kjo vjen një javë pasi Mbretëria e Bashkuar vendosi sanksione të ngjashme ndaj Rosneft dhe Lukoil – dhe vetëm një ditë pasi Trump tha se një takim i planifikuar me Putinin në Budapest do të shtyhej për një kohë të pacaktuar.

“Çdo herë që flas me Vladimirin, zhvilloj biseda të mira dhe pastaj ato nuk çojnë askund. Ato thjesht nuk shkojnë askund”, tha Trump të mërkurën, pas një takimi me Sekretarin e Përgjithshëm të NATO-s Mark Rutte për të diskutuar negociatat e paqes.

“Thjesht ndjeva se kishte ardhur koha. Pritëm gjatë”.

Pra, çfarë nënkuptojnë në të vërtetë sanksionet – për kompanitë e synuara, për luftën dhe për vendet e tjera anembanë botës?

Cilat janë kompanitë e synuara nga sanksionet e SHBA-së?

Sanksionet, të vendosura nga Zyra e Kontrollit të Aseteve të Huaja (OFAC) e Departamentit të Thesarit të SHBA-së, në fakt i fusin në listën e zezë dy prodhuesit më të mëdhenj të naftës në Rusi.

Rosneft, një kompani e kontrolluar nga shteti, e kryesuar nga aleati i ngushtë i Putinit, Igor Sechin, dhe Lukoil, një firmë private, përbëjnë gati gjysmën e eksporteve totale të naftës bruto të vendit, sipas vlerësimeve të Bloomberg.

Së bashku, të dy korporatat eksportojnë 3.1 milionë fuçi naftë në ditë.

Vetëm Rosneft është përgjegjës për gati gjysmën e të gjithë prodhimit rus të naftës, që përbën 6% të prodhimit global, sipas vlerësimeve të qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar.

“Rosneft është një kompani energjitike e integruar vertikalisht e specializuar në eksplorimin, nxjerrjen, prodhimin, rafinimin, transportin dhe shitjen e naftës, gazit natyror dhe produkteve të naftës”, tha OFAC në deklaratën e saj.

“Lukoil angazhohet në eksplorimin, prodhimin, rafinimin, tregtimin dhe shpërndarjen e naftës dhe gazit në Rusi dhe ndërkombëtarisht”.

Si mund të ndikojë kjo në luftën në Ukrainë?

Fundi i luftës Rusi-Ukrainë është bërë një pikë qendrore për Trumpin në muajt e fundit – por negociatat e paqes me Putinin kanë rezultuar të vështira për presidentin e SHBA-së.

Trump ka mbështetur vazhdimisht propozimet për të ngrirë luftimet përgjatë vijave aktuale të frontit, duke sugjeruar që territori duhet “të pritet ashtu siç është”.

Rusia e ka kundërshtuar këtë ide, ndërsa zëdhënësi i Kremlinit, Dmitry Peskov, tha se “qëndrueshmëria e qëndrimit të Rusisë nuk ndryshon” – një referencë për dëshirën e saj që trupat ukrainase të largohen nga rajoni Donbas në lindje të Ukrainës.

Këto sanksione të reja, kundër një shtylle kaq kritike të ekonomisë ruse, mund ta shtyjnë atë të rishqyrtojë atë qëndrim. Të paktën kjo është ajo që shpresojnë SHBA-të.

Sipas Dr. Stuart Rollo, një studiues në Qendrën për Studime Ndërkombëtare të Sigurisë në Universitetin e Sidneit, sanksionet kanë dy qëllime kryesore.

“Për të ndikuar materialisht në kapacitetin industrial të Rusisë për të zhvilluar luftë dhe për ta detyruar Rusinë të pranojë kushtet e paqes nga frika e ndikimeve në rritje të sanksioneve në ekonominë dhe shoqërinë e tyre”, tha Dr. Rollo për BBC-në.

“Ato nuk do të ndikojnë në të parën. Ato mund të ndikojnë në të dytën nëse arrihet një ekuilibër i shkathët diplomatik midis pasojave të perceptuara të vazhdimit të luftës dhe përfitimeve e lëshimeve që do të ofrohen përmes një paqeje të negociuar”.

Michael Raska, Profesor Ndihmës në Programin e Transformimeve Ushtarake në Universitetin Teknologjik Nanyang të Singaporit, i tha BBC-së se në afat të shkurtër, sanksionet “nuk kanë gjasa të ndryshojnë ekuilibrin ushtarak në Ukrainë”.

Por, shtoi ai, “ndërsa kufijtë e fitimit tkurren, Rusia do të përballet me kompromise të vështira midis ruajtjes së stabilitetit socio-ekonomik, ndërsa financon një luftë të zgjatur”.

Kush tjetër mund të preket nga sanksionet?

Këto sanksione me siguri do t’i japin një goditje ekonomisë së Rusisë, me taksat nga industritë e naftës dhe gazit që përbëjnë rreth një të katërtën e buxhetit federal të vendit.

Por efektet valëzuese mund të ndiheshin edhe shumë më larg.

Nafta dhe gazi janë eksportet më të mëdha të Rusisë – me klientët më të mëdhenj të Moskës që përfshijnë Kinën dhe Indinë, dy vendet më të populluara në botë, dhe Turqinë.

Së bashku, Kina dhe India përbëjnë pjesën më të madhe të eksporteve të energjisë të Rusisë.

Kina vitin e kaluar bleu një sasi rekord prej më shumë se 100 milionë ton naftë bruto ruse, e cila përbënte pothuajse 20% të importeve të saj totale të energjisë.

Po kështu, eksportet e naftës në Indi, të cilat përbënin vetëm një pjesë të vogël të importeve të saj para luftës në Ukrainë, janë rritur që atëherë në rreth 140 miliardë dollarë (103.5 miliardë paund) që nga viti 2022.

Trump më parë vendosi një tarifë prej 25% për mallrat nga India si hakmarrje për importe të tilla.

Edhe pse Trump tha se kryeministri indian Narendra Modi e kishte siguruar atë gjatë një telefonate të martën se Delhi “nuk do të blinte shumë naftë nga Rusia” pasi edhe ai “dëshiron të shohë fundin e luftës midis Rusisë dhe Ukrainës”.

Trump po u bën thirrje këtyre vendeve që të ndalojnë plotësisht blerjet e naftës ruse, duke i detyruar ato të gjejnë furnizues alternativë, ndoshta me një kosto më të lartë.

Por refuzimi për ta bërë këtë mund ta çojë Kinën dhe Indinë drejt sanksioneve dytësore nga SHBA-ja.

Edward Fishman, një ish-zyrtar i lartë i sanksioneve të Departamentit të Shtetit, sugjeroi që rëndësia e sanksioneve të reja të SHBA-së varet nga ajo që ndodh më pas.

“A do të kërcënojë në mënyrë aktive SHBA-të me sanksione dytësore bankat kineze, tregtarët e Emirateve të Bashkuara Arabe dhe rafineritë indiane që kryejnë transaksione me Rosneft/Lukoil?” shkroi ai në X.

“Pres, të paktën, njëfarë tërheqjeje nga marrëveshjet me naftën ruse në afat të shkurtër”.

Të enjten, një burim me njohuri të drejtpërdrejta për çështjen i tha Reuters se rafineritë shtetërore indiane po rishikonin dokumentet e tyre të tregtisë së naftës ruse për t’u siguruar që asnjë furnizim nuk do të vinte direkt nga Rosneft dhe Lukoil.

Dhe Reliance, blerësi kryesor i naftës ruse në Indi, tha gjithashtu se po rikalibron importet e saj të naftës bruto nga Moska në përgjigje të sanksioneve.

Si mund të ndikojë kjo në çmimet globale të naftës?

Lajmi për sanksionet e Trump ka shkaktuar tashmë rritjen e çmimeve globale të naftës, me Brent – një pikë referimi kryesore ndërkombëtare e naftës bruto – që shënoi një rritje prej 5%.

Për krahasim, nafta Brent regjistroi një rritje prej 1.6% pas njoftimit të Mbretërisë së Bashkuar për sanksione kundër Rosneft dhe Lukoil javën e kaluar.

Ky njoftim e shtyu ambasadën ruse në Londër të paralajmëronte se shënjestrimi i kompanive të mëdha ruse të energjisë do të prishte furnizimin global me karburant dhe do të rriste kostot në të gjithë botën – duke përfshirë edhe për familjet dhe bizneset në Mbretërinë e Bashkuar.

Këto parashikime ogurzeza nuk duket se janë materializuar në ndonjë shkallë të madhe – dhe janë të zbehta në krahasim me rritjen e matur gjatë 24 orëve të fundit, ndërsa njoftimi i Trump nxit pasiguri.

Por Dr. Rollo sugjeron që, edhe në këtë rast më të fundit, rritja nuk ka gjasa të vazhdojë.

“Në afat të mesëm dhe të gjatë, nuk pres që kjo të ndikojë në çmimet e naftës në nivel global, përveç nëse sanksionet dytësore mbi transportin detar dhe financat që lidhen me këto kompani zbatohen në mënyrë strikte”, i tha ai BBC-së.