Gropa të mëdha po hapen në të gjithë Turqinë, shkencëtarët: Ky është një problem i madh

Gropa gjigante, disa dhjetëra metra të thella, po hapen në të gjithë Turqinë dhe disa e shohin përmbushjen e profecisë biblike në këtë fenomen shqetësues. Konkretisht, në Librin e Numrave të Dhiatës së Vjetër, përshkruhet se si toka hapet dhe i gëlltit rebelët si një formë ndëshkimi hyjnor, të cilën disa njerëz e shoqërojnë me shembjet masive të tokës në Rrafshin Kony, rajoni kryesor i kultivimit të grurit në Turqi. Shumë e interpretuan këtë fenomen në rritje si një shenjë se “Zoti po lëviz”, shkruan Daily Mail .

Shpjegim shkencor
Megjithatë, shkencëtarët ofrojnë një shpjegim më të besueshëm. Autoriteti Turk i Menaxhimit të Fatkeqësive dhe Emergjencave ka raportuar 648 gropa masive në Rrafshin e Konyas, kryesisht rezultat i thatësirës së madhe dhe pompimit të tepërt të ujërave nëntokësore. Studiuesit në Universitetin Teknik të Konyas zbuluan më shumë se 20 gropa të reja vetëm gjatë vitit të kaluar, duke shtuar në gati 1,900 vende që ishin hartëzuar tashmë si zona ku toka po fundosej ngadalë ose po fillonte të shembej deri në vitin 2021.

Ndërsa para vitit 2000 shfaqeshin vetëm disa gropa të thella çdo dekadë, ndryshimet klimatike dhe thatësira e zgjatur konsiderohen fajtorët kryesorë për rritjen dramatike të tyre në 25 vitet e fundit. Sot, çdo vit regjistrohen dhjetëra shembje të mëdha, disa prej të cilave janë më të gjera se 30 metra.

Problemi shkaktohet nga rënia e niveleve të ujërave nëntokësore, të cilat po thajnë puset, po sforcojnë ekosistemet, po ulin rendimentet dhe po shkaktojnë fundosjen e tokës. Fermerët që po pompojnë më shumë ujë për të shpëtuar të korrat si panxhari i sheqerit dhe misri po e përkeqësojnë situatën. Sipas Observatorit të Tokës të NASA-s, rezervuarët e ujit të Turqisë arritën nivelet e tyre më të ulëta në 15 vjet në vitin 2021.

Kërcënimi po përhapet në SHBA
Shkencëtarët paralajmërojnë se rreziqe të ngjashme mund të lindin në pjesë të tjera të botës, duke përfshirë pjesë të Shteteve të Bashkuara, Azisë, Lindjes së Mesme, Mesdheut dhe Australisë, ku nivelet në rënie të ujërave nëntokësore po kërcënojnë komunitetet dhe ekosistemet. Të njëjtat probleme tashmë po ndikojnë në Shtetet e Bashkuara, me rënie të mëdha të niveleve të ujërave nëntokësore të regjistruara në Rrafshnaltat e Mëdha, Luginën Qendrore dhe Juglindje.

Pjesë të Teksasit, Floridës, Meksikës së Re dhe Arizonës mund të goditen nga gropa të mëdha nëse kushtet e thatësirës përkeqësohen dhe pompimi i ujërave nëntokësore nuk kontrollohet rreptësisht. Zona të gjera të Uashingtonit, Oregonit, Idahos, Utah-ut, Kolorados dhe Uajoming-ut kanë arritur gjithashtu nivele të rënda thatësire, sipas Monitorit të Thatësirës në SHBA.

Shkencëtarët kanë paralajmëruar për “rrezik të paparë thatësire në shekullin e 21-të” në Rrafshnaltat Jugperëndimore dhe Qendrore, dhe studime të shumta gjatë dekadës së fundit kanë parashikuar “kushte të rënda dhe të zgjatura thatësire” deri në vitin 2100.

Shembuj paralajmërues nga toka amerikane
Sipas Monitorit Kombëtar të Thatësirës, ​​kushtet më të këqija në vitin 2025 ishin përgjatë kufirit SHBA-Meksikë në Teksasin perëndimor, ku u mat kategoria “D4” – niveli më i rëndë i thatësirës. Disa rajone të tjera në Floridën veriore, Xhorxhian jugore, Meksikën e Re, Arizonën, Koloradon dhe Utah u vlerësuan si zona me thatësirë ​​të rëndë (D2) ose ekstreme (D3) në dhjetor të këtij viti.

Shembuj konkretë janë tashmë të dukshëm. Në Qarkun Upton të Teksasit, një gropë masive rreth 60 metra e gjerë dhe 12 metra e thellë është formuar rreth një pusi nafte të braktisur nga vitet 1950. Në Qarkun Cochise në Arizonën juglindore, fundosja e tokës e shkaktuar nga pompimi i ujit çoi në formimin e çarjeve dhe gropave të shumta këtë vit, me gjerësi 3 deri në 9 metra.

Në jug të Meksikës së Re, një gropë 9 metra e thellë u hap pranë shtëpive në Las Cruces në maj 2024, duke përpirë dy makina dhe duke i detyruar banorët të evakuoheshin. Edhe pse zyrtarët përmendën tokën e paqëndrueshme për shkak të thatësirës si një faktor kyç, nuk u vendosën kufizime në të gjithë shtetin për pompimin e ujit.

Nga ana tjetër, në Teksas, më shumë se 100 sisteme publike uji kanë vendosur kufizime këtë vit, pasi rregullat e reja kanë kufizuar pompimin e ujërave nëntokësore për bujqësinë dhe qytetet në të gjithë Teksasin Qendror.