Dështimi i Prokurorisë dhe skandalet e korrupsionit që i kushtuan Maqedonisë së Veriut mbi 2 miliardë Euro
Qani Shabani
Gjatë dekadës së fundit, Maqedonia e Veriut është përballur me një sërë skandalesh të mëdha korrupsioni, të cilat kanë zbuluar dështimin e institucioneve të drejtësisë dhe, veçanërisht, të prokurorisë për të ndjekur dhe ndëshkuar përgjegjësit. Megjithëse disa nga këto raste u hetuan, shumë procese janë zvarritur ose janë mbyllur pa vendime të qarta. Korrupsioni sistematik ka shkaktuar një dëm financiar prej mbi 2 miliardë euro, duke përfshirë keqpërdorimin e fondeve publike, privatizime të dyshimta dhe projekte infrastrukturore të fryra.
Analisti Qani Shabani, ka theksuar se korrupsioni i rrënjosur thellë në institucionet shtetërore është pengesa kryesore për zhvillimin e Maqedonisë së Veriut. Ai ka argumentuar se mungesa e një drejtësie të pavarur ka lejuar që skandalet e mëdha financiare të kalojnë pa ndëshkime të rënda dhe se reforma e sistemit gjyqësor është më urgjente se kurrë.
Rastet Kryesore të Skandaleve Korruptive dhe Dëmi Financiar
1. Projekti “Shkupi 2014” – 600 Milionë Euro
Ky projekt madhështor për transformimin urban të kryeqytetit, promovuar nga qeveria e Nikola Gruevskit, u shndërrua në një skandal masiv korrupsioni. Fondet publike u keqpërdorën për ndërtimin e monumenteve dhe ndërtesave qeveritare me çmime të fryra, ndërsa prokuroria dështoi të ndëshkojë përgjegjësit kryesorë.
2. Rasti “Titanic” (Manipulimi i Zgjedhjeve) – Dhjetëra Miliona Euro
Një ndër rastet më të mëdha të mashtrimit zgjedhor, ku zyrtarë të lartë të VMRO-DPMNE u akuzuan për falsifikim të votave dhe financim të paligjshëm të partisë. Edhe pse disa persona u gjykuan, prokuroria nuk arriti të zbardhë plotësisht aferën.
3. Skandali “Boki 13” dhe “Reket” – 8 Milionë Euro
Ish-kryeprokurorja speciale, Katica Janeva, dhe biznesmeni Bojan Jovanovski (Boki 13) u përfshinë në një skemë zhvatjeje, ku kërkonin para nga biznesmenët në këmbim të mbylljes së proceseve gjyqësore. Skandali tronditi besimin e publikut në drejtësi, por vetëm disa figura u dënuan, ndërsa pjesa më e madhe e parave nuk u rikuperua.
4. Privatizimet e Dyshimta – Mbi 1 Miliard Euro
Privatizimet e kompanive shtetërore gjatë dy dekadave të fundit u shoqëruan me korrupsion masiv. Shumë ndërmarrje publike u shitën nën vlerën reale, duke shkaktuar humbje të mëdha ekonomike për shtetin.
5. Lotaria Shtetërore – 8.2 Milionë Euro
Një tjetër skandal financiar që përfshinte manipulime në sistemin e lotarisë, ku fondet shtetërore u devijuan në mënyrë të paligjshme.
6. Postat e Maqedonisë dhe Elektranat – 6.5 Milionë Euro
Fondet publike të dedikuara për modernizimin e Postës dhe sektorit energjetik u keqpërdorën për përfitime private nga zyrtarë të ndryshëm.
7. Banka popullore– 50 Milionë Euro
Një skemë mashtrimi financiare që përfshinte kredi të dyshimta dhe transferta të paligjshme fondesh nëpër banka private, duke dëmtuar stabilitetin ekonomik.
8. Rrugët e Maqedonisë – 100 Milionë Euro
Shumë projekte infrastrukturore, përfshirë ndërtimin e rrugëve dhe autostradave, u karakterizuan nga tenderë të manipuluar dhe çmime të fryra. Kompanitë e lidhura me politikanët përfituan fonde të mëdha nga shteti.
9. Rasti “Rrugët e Maqedonisë” – 100 Milionë Euro
Projekti për ndërtimin e rrugëve të reja në Maqedoninë e Veriut gjithashtu rezultoi në keqpërdorimin e fondeve. Korrupsioni i madh në këtë projekt ka përfshirë tenderë të manipuluar dhe kompani që nuk kanë përmbushur kërkesat teknike, por kanë marrë kontrata të mëdha financiare.
10. Rasti i Spitalit të Tetovës – Humbje Njerëzore dhe Financiare
Një nga skandalet më tragjike, ku spitali modular i Tetovës u përfshi nga zjarri për shkak të ndërtimeve të dobëta dhe keqmenaxhimit të fondeve publike, duke shkaktuar viktima.
11. Skandali i Davkës (Evazioni Fiskal) – 500 Milionë Euro
Një nga skandalet më të mëdha fiskale që ka përfshirë shkelje të rënda të ligjit, ku disa grupe të lidhura me politikanët e lartë janë akuzuar për shmangie të taksave nëpërmjet kompanive fasadë dhe manipulim të deklaratave tatimore. Dëmi i shkaktuar nga ky evazion është vlerësuar në rreth 500 milionë euro. Ky skandal ka tronditur besimin e publikut në administratën tatimore dhe ka nxjerrë në pah dështimin e institucioneve për të zbatuar ligjet fiskale dhe për të ndëshkuar ata që përfitojnë nga shmangia e taksave.
**12. Skandali i Fondit Social – Mbi 200 Milionë Euro
Një tjetër skandal i madh ka përfshirë fondet për sigurimet shoqërore dhe pensionet, ku u zbuluan manipulative të fondeve të destinuara për ndihma sociale dhe pensione. Politikanë dhe zyrtarë të lartë janë akuzuar për keqpërdorimin e këtyre fondeve për përfitime personale dhe për ndihma fiktive, duke lënë mijëra qytetarë pa mbështetje. Ky rast ka pasur një ndikim të madh në jetën e qytetarëve të Maqedonisë, pasi ka prekur drejtpërdrejt ata që ishin të varur nga ndihmat sociale dhe pensionet. Në shumë raste, këto fonde janë shpërndarë për mbështetje të grupeve të caktuara politike, duke rritur papunësinë dhe varfërinë në vend.
Përfundim: Prokuroria dhe Drejtësia e Kapur nga Politika
Dështimi për të ndjekur penalisht zyrtarët përgjegjës për këto skandale tregon kapjen e sistemit të drejtësisë nga politika. Prokuroria dhe institucionet hetimore shpesh janë përdorur për qëllime politike, duke lënë të pandëshkuar abuzimet me fondet publike.
Analisti Qani Shabani ka theksuar se mungesa e një gjyqësori të pavarur dhe korrupsioni i thellë në administratën shtetërore janë faktorët kryesorë që pengojnë zhvillimin ekonomik dhe integrimin euroatlantik të Maqedonisë së Veriut. Ai argumenton se, pa një pastrim të vërtetë të institucioneve nga ndikimi politik dhe pa ndëshkim të zyrtarëve të korruptuar, vendi rrezikon të mbetet në një cikël të pafund krizash politike dhe ekonomike.
Nëse nuk merren masa të forta për të reformuar sistemin e drejtësisë dhe për të ndaluar korrupsionin, Maqedonia e Veriut rrezikon të përballet me një krizë të thellë ekonomike dhe politike në vitet e ardhshme.
