“Rreziku i Pasojave Devastatore: Draft-Statuti i BE-së për Asociacionin, Krijon Kërcënime Serioze për Sovranitetin dhe Stabilitetin e Kosovës!”
Qani Shabani, jurist dhe analist, ka theksuar se Draft-Statuti i BE-së për Asociacionin e Komunave Serbe përbënë rrezik serioz për stabilitetin dhe sovranitetin e Kosovës.
Draft-Statuti i propozuar nga Bashkimi Europian për Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe ka ngjallur shqetësime të mëdha lidhur me rrezikun që ky dokument mund të paraqesë për stabilitetin politik dhe funksionimin institucional të Kosovës. Aspektet e tij problematike mund të minojnë sovranitetin e Kosovës dhe të krijojnë mundësi për ndikime të jashtme në proceset vendimmarrëse të shtetit.
1. Krijimi i Një Strukture Paralele në Kosovë
Neni 7 i Draft-Statutit i jep Asociacionit kompetenca të veçanta në fusha si arsimi, shëndetësia, zhvillimi ekonomik dhe lidhjet me Serbinë.
Pse është problematik? Kjo nënkupton krijimin e një strukture të veçantë brenda Kosovës, e cila do të funksiononte jashtë kornizës së zakonshme shtetërore. Ky nen shkel Nenin 1, paragrafi 1 të Kushtetutës së Kosovës, që përcakton Kosovën si shtet të pavarur dhe sovran. Po ashtu, bie në kundërshtim me Nenin 3 të Kushtetutës, i cili garanton barazinë dhe funksionimin unitar të institucioneve shtetërore.
2. Përfshirja e Serbisë në Vendimmarrjen e Brendshme të Kosovës
Neni 14 i Draft-Statutit lejon Asociacionin të marrë mbështetje financiare, teknike dhe materiale nga Serbia.
Pse është problematik? Ky fakt i jep Serbisë një kanal të drejtpërdrejtë për të ndikuar në zhvillimet e brendshme të Kosovës. Shkel Nenin 2, paragrafi 2 të Kushtetutës së Kosovës, i cili ndalon delegimin e sovranitetit tek ndonjë entitet tjetër jashtë institucioneve shtetërore të Kosovës.
3. Ndikimi në Sistemin Ligjor të Kosovës
Neni 10 i Draft-Statutit parashikon që Asociacioni mund të miratojë akte dhe rregullore të brendshme, të cilat do të zbatohen në komunat serbe.
Pse është problematik? Nëse këto akte kanë fuqi detyruese, atëherë Asociacioni po vepron si një nivel i ri pushteti, duke minuar autoritetin e institucioneve qendrore të Kosovës. Kjo shkel Nenin 3, paragrafi 2 të Kushtetutës së Kosovës, i cili garanton sundimin e ligjit në të gjithë territorin e vendit.
4. Mungesa e Nënshkrimit të Marrëveshjes së Ohrit nga Serbia
Në procesin e normalizimit të marrëdhënieve, Marrëveshja e Ohrit (mars 2023) nuk u nënshkrua nga Serbia, gjë që tregon mungesën e angazhimit të saj për zbatimin e plotë të marrëveshjeve.
Pse është problematik? Edhe nëse Kosova pranon këtë Draft-Statut, Serbia mund të vazhdojë të mos e zbatojë pjesën e saj të obligimeve. Kjo e bën Asociacionin një instrument për destabilizim politik dhe institucional, në vend që të jetë një mekanizëm për integrim dhe stabilitet.
5. Rreziku i Autonomisë së Gjerë për Komunat Serbe
Neni 12 i Draft-Statutit i jep Asociacionit të drejtën të vendosë për shpërndarjen dhe menaxhimin e burimeve financiare, si dhe për menaxhimin e projekteve të përbashkëta të komunave serbe.
Pse është problematik? Kjo mund të çojë në krijimin e një autonomie të gjerë për komunat serbe, duke krijuar një “shtet brenda shtetit”. Bie ndesh me Nenin 3 të Kushtetutës së Kosovës, i cili garanton funksionimin unitar të institucioneve dhe ndalon krijimin e strukturave paralele.
6. Mungesa e Reciprocitetit për Shqiptarët në Serbi
Neni 15 i Draft-Statutit nuk përfshin asnjë dispozitë për mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve në Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë.
Pse është problematik? Asociacioni kërkon të krijojë një entitet për serbët në Kosovë, por nuk kërkon të njëjtat të drejta për shqiptarët në Serbi. Kjo shkel parimin e reciprocitetit dhe të barazisë në marrëdhëniet ndërkombëtare, duke e vënë Kosovën në një pozitë të pafavorshme.
7. Rreziku i Bllokimit të Politikave Shtetërore
Neni 9 i Draft-Statutit parashikon që Asociacioni mund të marrë pjesë në vendimmarrje për çështje që lidhen me komunat me shumicë serbe.
Pse është problematik? Kjo mund të krijojë një situatë ku Asociacioni mund të pengojë reformat e qeverisë dhe të ndikojë në politikën shtetërore. Kjo bie në kundërshtim me Nenin 3 të Kushtetutës së Kosovës, i cili garanton funksionimin normal të institucioneve shtetërore dhe sovranitetin e tyre.
8. Kompetencat e Asociacionit
Draft-Statuti nuk përdor drejtpërdrejt termin “kompetenca ekzekutive”, por disa nene të tij praktikisht i japin Asociacionit autoritet për të menaxhuar financat, miratuar akte detyruese dhe ndikuar në vendimmarrjen institucionale.
Nenet kryesore problematike:
Neni 7 (kompetencat në fusha specifike)
Neni 10 (miratimi i rregulloreve)
Neni 12 (menaxhimi financiar)
Neni 14 (marrëdhëniet me Serbinë)
Neni 9 (ndikimi në vendimmarrjen shtetërore)
Gjykata Kushtetuese e Kosovës (2015) ka konstatuar se Asociacioni nuk mund të ketë kompetenca ekzekutive, pasi kjo do të shkelte Kushtetutën dhe do të krijonte një nivel të ri pushteti jashtë sistemit shtetëror.
Duke pasur parasysh të gjitha këto pika, është e qartë se Draft-Statuti i propozuar nga BE-ja përmban shumë rreziqe për Kosovën. Pranimi i tij në formën aktuale do të minonte sovranitetin, funksionalitetin dhe stabilitetin e shtetit të Kosovës.
Çfarë duhet të bëjë Kosova?
Kërkesë për rinegociim të Draft-Statutit me kushte të qarta që respektojnë Kushtetutën e Kosovës.
Kërkesa për reciprocitet për shqiptarët në Luginën e Preshevës.
Përcaktimi i vijave të kuqe, duke ndaluar ndikimin e Serbisë në institucionet e Kosovës përmes Asociacionit.
Angazhim diplomatik më i madh për të shpjeguar pasojat e këtij Draft-Statuti tek partnerët ndërkombëtarë.
Kosova duhet të jetë e kujdesshme dhe të mos pranojë një dokument që mund të bëhet një “minë me sahat” për funksionimin e saj si shtet i pavarur dhe sovran. Ne fund të fundit, Gjykata Kushtetuese e Kosovës duhet ta shpallë antikushtetues çdo komponent të këtij dokumenti që është në kundërshtim me Kushtetutën, duke mbrojtur kështu interesat e Kosovës dhe të qytetarëve të saj.
