Skenari i “pamundur” bëhet real, Siria drejt paqes me Izraelin

Përpjekjet për të afruar Damaskun me Tel Avivin po intensifikohen. Siria mund të normalizojë marrëdhëniet me Izraelin deri në fund të vitit madje përpara Arabisë Saudite.

Thashetheme po qarkullojnë se një takim mes presidentit të përkohshëm sirian Ahmad el-Chareh dhe kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu mund të ndodhë në shtator, gjatë Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara.

Vetëm pak muaj më parë, një skenar i tillë do të dukej i pabesueshëm.

Pas rrëzimit të Bashar al-Assad më 8 dhjetor 2024, Izraeli nisi qindra sulme kundër ushtrisë siriane, për të parandaluar çdo kërcënim të mundshëm xhihadist pranë kufirit të tij. Por lufta mes Izraelit dhe Iranit i ka përshpejtuar zhvillimet.

Pilotët izraelitë përdorën hapësirën ajrore siriane gjatë konfliktit, dhe Damasku nuk e dënoi sulmin izraelit që nisi luftën, ndryshe nga shumë shtete të rajonit.

Për Izraelin, ky do të ishte një triumf diplomatik, për qeverinë e re në Damask, një veprim që mund të sjellë edhe rreziqe ekzistenciale.

Një proces që ka kohë që diskutohet

Presidenti amerikan i kishte kërkuar hapur homologut të tij sirian, gjatë një takimi të papritur në maj në Riad, që të niste normalizimin me Izraelin, menjëherë pasi SHBA-të kishin deklaruar heqjen e të gjitha sanksioneve ndaj Sirisë, përveç atyre ndaj Assadit. Më 30 qershor, Donald Trump e formalizoi këtë premtim me një dekret.

I Dërguari i tij për Sirinë, Thomas Barrack, shkoi në Arabinë Saudite për të diskutuar hapat konkretë. Sipas televizionit izraelit Channel 14, ekziston një plan izraelito-amerikan për normalizimin me disa shtete arabe brenda 6 deri në 12 muaj, dhe Siria mund të jetë në krye të kësaj liste. Në këtë plan thuhet se el-Chareh është më i interesuar për heqjen e sanksioneve amerikane sesa për përfundimin e luftës në Gaza, që është kusht kyç i Arabisë Saudite për t’u hapur ndaj Izraelit.

El-Chareh nuk e ka fshehur pragmatizmin e tij. Ai nuk ka reaguar ndaj sulmeve izraelite dhe ka përdorur ndërmjetës për të komunikuar me Tel Avivin, me synimin për të shmangur tensione. “Ai nuk mund të lejojë që Izraeli të minojë pushtetin e tij përmes inkursioneve ushtarake dhe mbështetjes ndaj milicive antiqeveritare,” thotë analisti Samy Akil nga Instituti Tahrir për Politikën në Lindjen e Mesme.

Në jug të Sirisë, Izraeli ka rritur ndjeshëm praninë ushtarake muajt e fundit, madje ka shkatërruar disa lokalitete përballë postave të reja kufitare. Ndërkohë, sipas një burimi sirian për Kan 10, Damasku kërkon tërheqjen e trupave izraelite dhe rivendosjen e kontrollit të tij në jug – si kusht për stabilitet dhe unitet kombëtar.

Një moment historik për Sirinë?

Një afrim me Izraelin do të vendoste Sirinë në një linjë me Arabinë Saudite dhe Perëndimin, duke ndryshuar balancat në rajon. “Kjo do të jetë arritja më e madhe e el-Chareh dhe do ta forcojë në pushtet për shumë vite,” thotë Malik el-Abdeh, kryeredaktor i revistës Syria in Transition.
Sipas tij, shumica e popullsisë siriane e mbështet përqendrimin në rindërtim dhe fundin e konflikteve të kota.

Së pari, një marrëveshje sigurie

Megjithatë, gjithçka mbetet delikate. “Qeveria ende nuk i ka nën kontroll të gjithë ekstremistët e linjës së ashpër,” paralajmëron Samy Akil. El-Chareh ka qenë objekt i disa tentativave për vrasje dhe disa fraksione xhihadiste janë të zemëruara nga qëndrimi i tij paqësor.

Një marrëveshje e përkohshme sigurie, që do të rikthente vijën e armëpushimit të vitit 1974, shihet si hap më i realizueshëm. Sipas Axios, SHBA po zhvillon bisedime paraprake me Damaskun dhe Tel Avivin për një marrëveshje sigurie.

Katër kanale komunikimi janë hapur tashmë mes dy palëve: përmes këshilltarit të sigurisë kombëtare të Netanyahut, shefit të Mossad-it, një ministri për çështjet strategjike dhe vetë ushtrisë për koordinim ditor.

Një plan i ri për rajonin

Channel 12 raporton se marrëveshja do të përfshijë:

-rifreskimin e marrëveshjes së vitit 1974

-bashkëpunim të ndërsjellë kundër Iranit dhe Hezbollahut

-njohjen e sovranitetit sirian mbi fermat e Chebaa

-një marrëveshje të mundshme trepalëshe me Jordaninë për ujërat e lumit Yarmouk.

Çështja më e ndjeshme mbetet Golan. Në vitin 2019, Trump njohu sovranitetin izraelit mbi këtë territor të pushtuar, por Siria ende nuk e ka hequr dorë. Izraeli nuk pranon të tërhiqet pa një paqe të plotë.
“Dikur bisedimet mes Sirisë dhe Izraelit mbështeteshin mbi parimin ‘territor për paqe’. Sot, gjithçka është zhvendosur te ‘paqja për paqe’,” përfundon el-Abdeh. Megjithatë, Siria mund të përfitojë akses të kufizuar në Golan për investime apo lëvizje të lirë – një kompromis i mundshëm në këtë kapitull të ri historik.