Kryeministri shqiptar: Ministrja e Inteligjencës Artificiale do të “lindë” 83 asistentë parlamentarë
Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, njoftoi një lajm që bëri jehonë në të gjithë botën: ministrja e tyre e inteligjencës artificiale, Diella, është “shtatzënë” dhe do të lindë 83 “pasardhës” dixhitalë. Ai deklaroi se bëhet fjalë për asistentë të inteligjencës artificiale të projektuar për të ndihmuar përfaqësuesit e Partisë Socialiste, me qëllim përmirësimin e efikasitetit dhe transparencës parlamentare.
Diella, ministrja e parë e tillë në botë, u emërua në fillim të këtij viti për të luftuar korrupsionin në tenderët qeveritarë, një hap kyç në integrimin e inteligjencës artificiale në qeverisjen shtetërore.
Pasardhësit dixhitalë për parlamentarët
Njoftimi i Kryeministrit Edi Rama erdhi gjatë fjalimit të tij në Dialogun Global në Berlin, ku liderët botërorë dhe inovatorët u mblodhën për të diskutuar të ardhmen e teknologjisë dhe qeverisjes. Në një moment që kombinoi humorin dhe intrigën, Rama zbuloi se Diella “pret” 83 “fëmijë të inteligjencës artificiale”.
Ai shpjegoi se këta pasardhës dixhitalë do të shërbejnë si asistentë virtualë për anëtarët e Partisë Socialiste të Shqipërisë në parlament. Çdo asistent i inteligjencës artificiale do të jetë përgjegjës për ndjekjen e procedurave parlamentare, dhënien e sugjerimeve për politikat dhe sigurimin e vendimmarrjes së bazuar në të dhëna.
“Këta fëmijë do ta njohin nënën e tyre”, shtoi Rama, duke vënë në dukje se të 83 sistemet do të jenë të lidhura me rrjetin qendror të Diellës, duke u lejuar atyre të bashkëpunojnë dhe të mësojnë së bashku. Kryeministri e përshkroi iniciativën si një hap drejt krijimit të një ekosistemi dixhital të vetëmjaftueshëm që mund të përmirësojë efikasitetin dhe transparencën e punës së parlamentit.
Kush është Diella, ministrja e parë e inteligjencës artificiale në botë?
Diella, emri i së cilës do të thotë “diell” në shqip, nuk është një qenie njerëzore, por një sistem i sofistikuar i inteligjencës artificiale i zhvilluar për të vepruar brenda qeverisë shqiptare. Ajo u bë ministrja e parë në botë e gjeneruar nga inteligjenca artificiale kur u emërua në fillim të këtij viti, duke shënuar një moment historik në zbatimin e teknologjisë në administratën publike.
Kryeministri Rama njoftoi emërimin e saj në maj 2025, duke deklaruar: “Diella është anëtarja e parë e kabinetit që nuk është fizikisht e pranishme, por është krijuar virtualisht nga inteligjenca artificiale.” Ky inovacion, tha ai, është një përgjigje e nevojshme ndaj sfidave të gjata me të cilat përballet Shqipëria, duke përfshirë korrupsionin, pastrimin e parave dhe krimin e organizuar.
Luftimi i korrupsionit me algoritme
Detyra kryesore e Diellës është të eliminojë korrupsionin dhe të sigurojë transparencën në tenderët publikë. Si ministre përgjegjëse për mbikëqyrjen e kontratave midis qeverisë dhe kontraktorëve privatë, Diella përdor algoritme dhe logjikë të bazuar në të dhëna për të marrë vendime të paanshme, të lira nga ndikimi njerëzor.
Për vite me radhë, Shqipëria ka luftuar me mosbesimin e publikut për shkak të skandaleve të korrupsionit dhe parregullsive financiare. Me futjen e Diella-s, qeveria po kërkon të zëvendësojë paragjykimin njerëzor me drejtësi algoritmike.
Roli i tij është të sigurojë që të gjitha tenderët dhe kontratat të jepen vetëm në bazë të meritës, efikasitetit dhe transparencës. Çdo propozim vlerësohet duke përdorur të dhëna objektive, jo lidhje personale apo ndikim politik, që do të thotë se ryshfeti, nepotizmi dhe marrëveshjet e fshehta nuk duhet të përcaktojnë më ndarjen e fondeve publike.
Kryeministri Rama e përshkroi iniciativën si një lëvizje revolucionare për të arritur një procedurë tenderimi “100 për qind pa korrupsion”, procesi i vendimmarrjes së së cilës është plotësisht i gjurmueshëm dhe i disponueshëm publikisht.
Simbolika e “shtatzënisë” dhe e ardhmja e qeverisjes
Ndërsa ideja e një IA-je “shtatzënë” mund të tingëllojë absurde, deklarata mbart një kuptim të thellë simbolik. Metafora e Ramës për Dielën që lind 83 fëmijë dixhitalë përfaqëson përhapjen e IA-së në gjithnjë e më shumë sektorë qeveritarë. Çdo “fëmijë” është në fakt një asistent individual i IA-së i programuar për të ndihmuar deputetët e Partisë Socialiste.
Këta asistentë do të veprojnë si zgjerime të Diella-s, duke regjistruar të dhëna nga seancat parlamentare, duke analizuar debatet dhe duke gjeneruar raporte për vendimmarrje më të mirë. Duke lidhur të gjitha njësitë e IA-së me inteligjencën qendrore të Diella-s, Shqipëria po zhvillon një sistem të rrjetëzuar të aftë për të mësuar dhe për t’u zhvilluar, gjë që përfundimisht mund të çojë në një model administrativ plotësisht të integruar të drejtuar nga IA.
Reagimet botërore: Midis admirimit dhe shqetësimit
Reagimi global ndaj njoftimit të Shqipërisë ishte një përzierje kurioziteti, admirimi dhe shqetësimi. Shumë ekspertë të teknologjisë vlerësuan inovacionin, duke vënë në dukje se si inteligjenca artificiale mund të përdoret për të luftuar korrupsionin dhe joefikasitetin. Megjithatë, kanë lindur edhe pyetje etike. Kritikët paralajmërojnë se mbështetja e tepërt në inteligjencën artificiale mund të çojë në probleme llogaridhënieje.
Lindin pyetje se kush është përgjegjës nëse Diella ose një nga “fëmijët e saj të inteligjencës artificiale” merr një vendim të gabuar ose të paragjykuar, dhe si do të ruhen aspektet morale dhe emocionale të lidershipit ndërsa teknologjia fillon të dominojë menaxhimin. Këto debate nxjerrin në pah tensionin në rritje midis inovacionit dhe llogaridhënies në epokën e inteligjencës artificiale.